‘We mogen dieren niet degraderen tot levend vlees’

Bioloog en Knack-redacteur Dirk Draulans maakt zich grote zorgen over onze egels en zeevogels.

Dat het niet goed gaat met onze natuur is een understatement, maar de jongste tijd krijgt ze toch wel erg zware – én zichtbare – klappen te verwerken. Het stemt tot nadenken. De decennialange sluipende milieuvervuiling knaagt aan de algemene menselijke gezondheid en wordt mee verantwoordelijk geacht voor de stijging van een aantal ziektebeelden. Mogelijk gaat iets vergelijkbaars op voor de dierenwereld.

Sinds enige tijd kruipen er regelmatig overdag egels rond, ook in tuinen. In de meeste gevallen vertonen de diertjes verwondingen en zien ze er zielig uit, zelfs ongeneeslijk. Ze kreunen onder de gevolgen van infecties met dezelfde bacterie die bij ons difterie uitlokt. Dat blijkt uit onderzoek van 81 egels uit Vlaamse opvangcentra door dierenarts An Martel (Universiteit Gent) en haar collega’s, gepubliceerd in het vakblad Emerging Infectious Diseases.

Het onderzoek toonde onder meer aan dat zo goed als uitsluitend mannetjes door de bacterie geveld worden. Mannetjesegels vechten met elkaar om toegang tot vrouwtjes, waardoor ze gewond kunnen raken. Mogelijk werken de verwondingen een infectie met de bacterie in de hand of versterken ze de kans dat de bacterie een diertje ziek maakt. Bovendien kunnen vliegen eitjes leggen in de etterende wonden, wat het probleem kan verergeren.

Het onderzoek concludeerde dat de bacterie al een tijd in onze egelpopulaties circuleert, wat de vraag doet rijzen waarom ze de jongste jaren uitgroeit tot een zichtbaar probleem. Het is niet uit te sluiten dat egels chronisch verzwakt raken door wat ze aan gezondheidsobstakels in hun leefomgeving ondervinden. Mogelijk vinden ze minder gemakkelijk voedsel als gevolg van de uitdroging gekoppeld aan de klimaatopwarming. Ze zouden ook te lijden hebben van de antislakkenkorrels die veel moestuinmensen uitstrooien (misschien geldt hetzelfde voor de aaltjes die als biologische bestrijding tegen slakken worden ingezet, maar waarvan niet bekend is wat hun effect op egels is – egels zijn gepatenteerde slakkeneters). Gras- en vooral robotmaaiers kunnen egels verwonden, wat hen extra kwetsbaar kan maken. Het is vooralsnog dus onduidelijk of de bacterie de echte oorzaak is van de aanslag op het welzijn van de egelpopulatie dan wel of ze profiteert van onderliggende sluipende elementen om toe te kunnen slaan. Het is van het allergrootste belang dat we dat zo spoedig mogelijk achterhalen.

Grote stern

Helemaal dramatisch is de ravage die de vogelgriep momenteel aanricht in broedkolonies van zeevogels, ook aan onze kust – Knack publiceerde er op 9 februari al een verhaal over. Her en der worden sternenkolonies gedecimeerd. Vooral de grote stern krijgt het zwaar te verduren. Die broedt in zijn kolonies veel dichter bij elkaar dan de dwergstern – de laatste neemt op natuurlijke wijze afstandsregels in acht, waardoor hij minder kwetsbaar is voor virale aanvallen. Er zijn, bijvoorbeeld in Schotland, broedkolonies waarin dit jaar tot 80 procent van de vogels gedood worden door het virus.

Die ravage hebben we te danken aan de intensieve pluimveeteelt – niet noodzakelijk bij ons, wel globaal. In kwekerijen waar veel kippen dicht op elkaar leven en geen lange levensduur hebben, is een natuurlijk vogelgriepvirus zo gemuteerd dat het dodelijker is geworden. Vervolgens is het opnieuw in de wilde vogelpopulaties terechtgekomen, met de nu gekende gevolgen. Als de dieren er niet snel in slagen natuurlijke weerstand tegen het virus te ontwikkelen, zullen sommige soorten in de problemen komen. En dat als gevolg van de ‘onmenselijke’ manier waarop wij menen te moeten omgaan met dieren die we degraderen tot levend vlees.