‘Waarom ontwikkelingslanden de echte inzet zijn van de klimaatonderhandelingen’

Het zijn vooral de allerarmsten die worden getroffen door klimaatverandering, zegt Bogdan Vanden Berghe van 11.11.11. ‘Als klimaatactie uitblijft dreigen honderd miljoen mensen extra in extreme armoede te belanden tegen 2030.’

Eén derde van het totale gletsjeroppervlak van Peru is sinds 1970 verdwenen. Gletsjers die essentieel zijn voor de watertoevoer van de 8,9 miljoen Peruvianen die op het platteland wonen. Afhankelijk van het seizoen overstromen de rivieren onderaan de Andes of raken ze niet meer gevuld. In beide gevallen een probleem. Bij overstroming geraken de Peruvianen hebben en houden kwijt, bij een gebrek aan water krijgen ze hun akkers niet bevloeid en kunnen ze zich ook niet meer op de goedkoopste manier verplaatsen (met een bootje).

Het voorbeeld toont aan dat het vooral de allerarmsten zijn die worden getroffen. Wie iets meer geld heeft, verhuist of koopt zich een alternatief vervoermiddel. Enkel wie geen geld heeft blijft aanmodderen. Letterlijk. En zonder perspectief op beterschap door eigen inspanningen. Als klimaatactie uitblijft dreigen honderd miljoen mensen extra in extreme armoede te belanden tegen 2030. Niet alleen in Peru, maar ook in Bangladesh waar de stijgende zeespiegel een verwoestend effect heeft op de inwoners. Of elders: ik kan nog een tijdje doorgaan met het opsommen van nog armere landen. Nochtans zijn het net zij die erg weinig CO2 uitstoten en met andere woorden geen verantwoordelijkheid dragen voor de opwarming van de aarde. En al zeker niet hun inwoners, die een bijzonder lage ecologische voetafdruk hebben.

Men hoort wel eens dat het klimaat de toekomst van onze kinderen bedreigt, maar er hangen dus ook vandaag al heel veel mensenlevens af van de onderhandelingen in Parijs: die van de allerarmste bewoners van de allerarmste landen. Iedereen weet dat hun stem maar zeer zwak zal doorklinken als de groten der aarden aanschuiven aan de onderhandelingstafel. Omdat klimaatverandering onlosmakelijk verbonden is met andere globale uitdagingen, zoals migratie of landbouw, vormt de inzet van Parijs dus niet alleen het klimaat, maar ook wereldwijde rechtvaardigheid. Zonder vooruitgang in Parijs zal het niet mogelijk zijn om armoede en honger, nog steeds een realiteit voor meer dan 800 miljoen mensen, de wereld uit te helpen.

Kanteljaar voor de wereld

2015 is een kanteljaar voor de wereld. Dat blijkt uit de internationale toppen die gewijd zijn aan armoede, ongelijkheid én klimaat. Naast de klimaattop in Parijs was er een grote conferentie over financiering voor ontwikkeling in Addis Abeba en in New York werden de nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen tot 2030 vastgelegd. Voorlopig is het bilan nog onbeslist: in Addis Abeba weigerden de rijke landen met echte voorstellen te komen die een rechtvaardiger controle van mondiale geldstromen mogelijk zouden maken. In New York engageerde de wereld zich dan weer wel voor een beter wereld.

De klimaattop in Parijs kan het plaatje in de ene of de andere richting doen kantelen. Voor ons en andere sociale bewegingen is de inzet dan ook groot. We voelen dat de samenleving klaar is voor zo’n kantelmoment. De mobilisatie voor de grote betoging op 29 november verliep vlot. We stevenden met een wereldwijde coalitie af op een van de grootste klimaatbetogingen ooit. Na de terroristische aanslagen in Parijs heeft de Franse overheid de betoging verboden en op die manier wordt het moeilijker om aan te tonen welk een gigantisch draagvlak er is voor een ambitieus klimaatakkoord. We hebben alle begrip voor de veiligheidsagenda die op dit moment de politieke agenda beheert. Maar men vergeet ondertussen de verbanden te leggen tussen klimaat, armoede en terrorisme. Wat is er gebeurd met de multitaskende politicus? Omwille van terechte veiligheidsproblemen een lange termijn uitdaging zoals klimaat aan de kant schuiven is geen optie. Zeker niet als het over slachtoffers gaat: nu al vallen er 300 à 400.000 klimaatdoden per jaar in het Zuiden.

Het Zuiden is niet verantwoordelijk

Zoveel doden zonder daar verantwoordelijk voor te zijn: ontwikkelingslanden beschouwen dat als een gigantische onrechtvaardigheid en er is geen rationeel argument om hen tegen te spreken. Klimaatverandering is in overgrote mate het gevolg van de industrialisering in het Westen en die moet nu dus haar verantwoordelijkheid nemen. Het belangrijkste blijft de eigen CO2 uitstoot terugtrekken, maar een groot deel van de wereld kijkt ook naar ons voor internationale klimaatfinanciering. Of anders: middelen van ontwikkelde landen naar ontwikkelingslanden om hen bij te staan in hun klimaatuitdagingen. Dit principe werd zo vastgelegd binnen de VN, samen met de belofte dat deze financiering bovenop geld voor ontwikkelingssamenwerking zou komen.

In Kopenhagen werd overeengekomen om hiervoor tegen 2020 honderd miljard dollar per jaar te verzamelen. En tegen 2013 30 miljard als zogenaamde Fast Start Financing. Correcte analyses en belangrijke engagementen, maar de wereld (lees: de rijke landen) slaagt er niet in deze engagementen na te komen. Onder meer in eigen land werd voor Fast start slecht 61% van wat beloofd werd uitbetaald.

Zolang onze leiders geen financiële verantwoordelijkheid opnemen voor de gevolgen van onze historische vervuiling zullen ze in het Zuiden bekeken worden als egocentrische mooipraters. Niet echt een goed uitgangspunt voor een broodnodig klimaatakkoord, dat ook met hen zal moeten gesloten worden.