Waarom een houtkachel wel slecht is voor onze gezondheid

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) hanteert een stookadvies op dagen dat er veel fijn stof in de lucht zit. Daar hebben ze een goede reden voor, want de hoeveelheid fijn stof die vrijkomt tijdens het stoken van hout in Vlaanderen is hoger dan gedacht en schadelijk voor onze gezondheid.

Sommigen noemen het stookadvies van de VMM een heksenjacht. Maar als we naar de cijfers en Europese adviezen gaan kijken is het wel degelijk aangewezen om voorzichtig om te springen met stookhout.

In Vlaanderen is de houtkachel een nog grotere vervuiler dan de auto op gebied van fijn stof. ‘Heel veel mensen kijken vreemd op van de link tussen fijn stof en houtkachels. Wetenschappers zeggen het echter al jaren en wij hebben er ook al meermaals over bericht’, klinkt het bij Katrien Smet van de VMM. ‘Er heerst verbazing over het feit dat een natuurlijk materiaal zoals hout schadelijke gevolgen kan hebben.’

Dat we zelf de oorzaak zijn van hoge concentraties fijn stof ligt moeilijk. Het is veel leuker om samen te strijden tegen een gemeenschappelijke vijand, zoals verkeersoverlast of de industrie, dan ons eigen gedrag in vraag te stellen. Meer dan een op de vier Vlaamse gezinnen verwarmt graag (bij) met hout. Dat is uiteraard heel gezellig en een goede remedie tegen de winter blues, maar als onze longen hierdoor in gevaar worden gebracht, is het aangewezen om naar de feiten te kijken.

Advies

Het negatief stookadvies van de VMM wordt gegeven als er gedurende twee dagen meer dan 50 microgram fijn stof per kubieke meter wordt verwacht. Dat gebeurt meestal in de winter op koude, windstille, droge dagen.

35% van de totale PM10-uitstoot en 49% van de totale PM2,5-uitstoot zijn afkomstig van het stoken van hout. Fijn stof zoals PM10 of PM2,5 definieert men als een fractie van deeltjes met een aerodynamische diameter kleiner dan 10 en 2,5 µm. De deeltjes zijn dus zo klein en licht dat ze bij windstil en droog weer niet worden weggevoerd of weggespoeld en over het algemeen niet door de zwaartekracht naar de grond worden gedrukt. Ze zweven rond in onze woningen en in de buitenlucht, waar ze schade kunnen berokkenen.

Vergelijken

Vier uur verwarmen met een houtkachel stoot evenveel fijn stof uit als een personenwagen die van Brussel naar Wenen rijdt. Is met een pelletkachel verwarmen de oplossing? Neen, maar het is uiteraard wel de betere optie. Met dit soort kachel kan je dertig uur verwarmen voor diezelfde hoeveelheid fijn stof. Let op, met een open haard zit je er al na twee uur aan. ‘Het verwarmen van gebouwen is de belangrijkste bron van primair fijn stof in onze regio’, lezen we op de website van de VMM.

‘Zelfs al verbrand je het hout op de juiste manier in een nieuwe kachel, dan nog zal je meer fijn stof creëren dan door te verwarmen met een aardgasketel of met hernieuwbare energie. Een warmtepomp of zonneboiler is een goed alternatief’, aldus Katrien Smet. ‘Je woning goed isoleren is ook al een goede manier om te zorgen dat je geen bijverwarming nodig hebt. Als de kachel omwille van financiële redenen de enige warmtebron is in een huishouden willen we natuurlijk mensen niet verbieden die te gebruiken, maar wie hout stookt omdat het gezellig is, vragen we om op te letten met de uitstoot van fijn stof.’

Gezondheid

Niet alleen los je door hout te stoken in een kachel fijn stof in de buitenlucht, maar ook de kwaliteit van de lucht binnenshuis gaat er door achteruit.

‘Bij de verbranding van hout komen er schadelijke stoffen vrij zoals fijn stof, dioxines en PAK (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Deze stoffen hebben negatieve effecten op onze gezondheid’, licht Katrien Smet toe. Zo zorgen PAK voor DNA-schade en zijn ze daardoor kankerverwekkend. Dioxines verstoren de vruchtbaarheid en tasten het hormoon- en immuunsysteem Fijn stof kan bovendien bloedvaten doen dichtslibben en hartaanvallen veroorzaken. Wanneer er hogere fijnstofconcentraties gemeten worden, stijgt het aantal luchtwegenklachten en zijn er meer spoedopnames. Wie kampt met luchtwegeninfecties en astma krijgt meer last en het hoesten neemt toe bij iedereen. Bij langdurige blootstelling wordt het natuurlijk erger, want de longfunctie vermindert en de kans op chronische luchtaandoeningen stijgt.

Bijgevolg daalt onze levensverwachting door het fijn stof in de lucht. Iedere inwoner in Vlaanderen verliest volgens een recente studie van Milieurapport Vlaanderen één gezond levensjaar door fijn stof. En eigenlijk is er geen veilige ondergrens bij blootstelling aan fijn stof. Momenteel zijn de huidige EU-grenswaarden een compromis tussen de gezondheids- en socio-economische belangen.

Wie kan bijdragen aan minder fijn stof te produceren, helpt dus de algemene gezondheid vooruit. Iets wat ten tijde van nood aan lage emissiezones, mensen aan de puffer en vervuilde moestuinen geen overbodige luxe is.