Waarom Belgische bedrijven beter wegblijven van zogenaamd ‘duurzame’ palmolie

Cosmetica, voedsel, biobrandstof: palmolie zit in heel wat consumentenproducten verwerkt. Hoe gaan Belgische bedrijven om met aantijgingen dat de palmolie die ze verwerken afkomstig is van een bedrijf dat volgens ngo’s niet zo duurzaam is als het beweert?

De grote vraag naar palmolie door de wereldwijde voedsel- en cosmetica-industrie heeft de voorbije twee decennia een ravage aangericht in tropische regenwouden in Zuidoost-Azië. De habitat van bedreigde diersoorten werd er vernietigd en het erfgoed van inheemse volkeren bedreigd. Maar er is een oplossing, namelijk duurzame palmolie gebruiken, waarvoor géén bossen moeten gekapt.   

Eén van de spelers uit die sector is First Resources. Het bedrijf is gevestigd in Singapore maar produceert palmolie op zijn eigen Indonesische plantages en koopt het ook van andere producenten. Het presenteert zichzelf als een ‘duurzame’ producent. Daardoor kan het zijn waar verkopen aan de belangrijkste consumentenfirma’s in de VS en Europa. Maar First Resources wordt er al langer van beschuldigd ook bedrijven uit te baten die zich schuldig zouden maken aan ontbossing. Het heeft die aantijgingen steeds ontkend. 

The Gecko Project, een journalistieke non-profit uit het VK, treedt nu naar buiten met een nieuw onderzoek over First Resources. Het verzamelde getuigenissen van 14 voormalige medewerkers die tussen 2011 en 2022 in dienst waren van First Resources of van drie Indonesische bedrijven die beschuldigd worden van ontbossing. De drie – FAP Agri, Ciliandry Anky Abadi (CAA) et New Borneo Agri – zouden op vijf jaar tijd méér regenwoud verwoest om palmolie te verbouwen dan eender welk ander bedrijf in Zuidoost-Azië. Het Gecko Project deelde de bevindingen met het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en partnermedia. 

Bedrijfslied 

De meeste voormalige medewerkers vertelden dat ze de bedrijven als onderdeel van hetzelfde concern beschouwden, en dat ze niet veel onderscheid maakten tussen de bedrijven.

Sommigen getuigden dat ze uniformen van First Resources droegen terwijl ze voor de andere bedrijven werkten – en zelfs hetzelfde bedrijfslied zongen dat verwees naar de ‘First Resources Group’ wanneer ze onderweg waren naar plantages of bij andere gelegenheden. ‘Wij zijn de First Resources Group, vastbesloten om uit te blinken in de agribusiness’, klinkt het in de liedjestekst. ‘Met onze groeiende loyaliteit zijn we er trots op dat we deel uitmaken van jullie.’ 

De getuigenissen van de voormalige medewerkers ondersteunen eerdere bevindingen van Greenpeace en andere milieuorganisaties die wijzen op ‘talloze connecties’ tussen First Resources en de drie andere bedrijven – zoals het gebruik van dezelfde kantooradressen en leidinggevenden. 

De voormalige werknemers spraken met The Gecko Project op voorwaarde van anonimiteit. 

‘Slechts een leverancier’ 

In een reactie aan onze mediapartner Süddeutsche Zeitung ontkent First Resources met klem dat het banden zou hebben met de drie Indonesische bedrijven beschuldigd van ontbossing. Een van de drie, Fap Agri, zou slechts een leverancier zijn op ad hoc basis.  

Fap Agri zelf liet weten géén ‘financiële, juridische of operationele’ banden te hebben met First Resources. De andere twee Indonesische bedrijven reageerden niet op onze vragen om commentaar.  

Klachtenpanel 

Hoe reageren Belgische bedrijven die palmolie in hun producten verwerken op de nieuwe beschuldigingen tegen First Resources? We contacteerden Callebaut, Vandemoortele en Oleon om een reactie. 

‘Wat de bevoorrading van Barry Callebaut betreft, hebben we geen directe bevoorradingsrelatie met First Resources’, reageert de chocoladeproducent uit Lebbeke. ‘Van onze directe leverancier hebben we geverifieerd dat er geen palmolie van First Resources in onze toeleveringsketen terecht is gekomen. Barry Callebaut zet zich in voor de aankoop van duurzame palmolie, zoals uiteengezet in ons beleid voor duurzame palmolieinkoop en onze leverancierscode. Bovendien zijn we op de hoogte van dit geval, dat momenteel onderzocht wordt door het klachtenpanel van de Roundtable on Sustainable Oil (RSPO).’ 

Die internationale organisatie voor duurzame palmolie is opgericht door palmolieproducenten, consumptiegoederenbedrijven en milieu-ngo’s als reactie op de massale vernietiging van tropische regenwouden in Zuidoost-Azië. In maart 2021 diende een anonieme partij klacht in bij de RSPO: First Resources zou ‘eigendom, controle en invloed’ hebben over twee bedrijven beschuldigd van ontbossing. Een RSPO-woordvoerder stelt dat het onderzoek al ruim 2,5 jaar aansleept gezien het gaat om ‘complexe beschuldigingen die zorgvuldig moeten worden onderzocht’. 

‘Contact opgenomen met onze leveranciers’ 

Ook voedingsbedrijf Vandemoortele uit Gent laat weten dat First Resources momenteel geen uitmaakt van zijn aanleveringsketen. Tot het eerste semester van 2022 was dat wel nog het geval. Of dat zo blijft, hangt af van verder onderzoek. ‘We werken met een klachtenmechanisme, dat de laatste aantijgingen tegen First Resources bekijkt’, aldus Vandemoortele. ‘We hebben contact opgenomen met onze directe leveranciers en vroegen hen samen met First Resources een onderzoek in te stellen. Dat loopt momenteel. Als de beschuldigingen tegen First Resources worden bevestigd, zullen we onze verschillende leveranciers vragen om alle zaken op te schorten. Tot er finaal uitsluitsel is, heeft Vandemoortele haar leveranciers gevraagd geen palmolie van het bedrijf te leveren.’ 

Ontbossing opvolgen met satelliet 

Het bedrijf Oleon uit Ertevelde is gespecialiseerd in de chemische bewerking van olieën en vetten. Het koopt grondstoffen uit de hele wereld en exporteert eindproducten naar meer dan 100 landen.  

‘We juichen elke inspanning toe om een duurzamere en eerlijkere oliepalmsector te creëren, of dat nu gebeurt via gevestigde kanalen zoals de RSPO of via onderzoeksjournalistiek’, reageert Oleon. ‘Als de aantijgingen tegen First Resources en de andere bedrijven bewezen en waar zijn, dan zullen we gepast reageren. Dat hebben we in het verleden ook al gedaan wanneer leveranciers zich niet hielden aan onze duurzaamheidsvereisten.’ 

Oleon benadrukt wel dat het zelf niet rechtstreeks palmolie aankoopt bij First Resources of de andere bedrijven uit het onderzoek van The Gecko Project. ‘Wij kopen aan via tussenpersonen, en hebben bijgevolg minder controle over spelers hogerop in de toeleveringsketen.’ 

Oleon wijst er ook op dat First Resources is gecertificeerd door de RSPO. ‘En wij hebben niet de middelen om elke certificatie in vraag te gaan stellen. We volgen wel de RSPO-behandeling van de klachten tegen First Resources van nabij op.’ Het bedrijf werkt ten slotte ook samen met de ngo Earthworm Foundation en doet een beroep op een satelliet-monitoringsysteem om de problematiek van ontbossing op te volgen. 

Dit artikel, in samenwerking met De Tijd en Le Soir, is het derde luik van Deforestation Inc, een onderzoeksproject naar wereldwijde ontbossing onder leiding van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ). In de eerste aflevering berichtten we over de Antwerpse haven als draaischijf voor de handel in tropisch hout, de tweede zoomde in op de sluiproutes voor Russisch hout om sancties te omzeilen. 

Meer info over het onderzoek van The Gecko Project vind je op https://thegeckoproject.org/articles/chasing-shadows