Spelende wolven: wat vertelt hun lichaamstaal?

Uit beelden waarop te zien is dat de drie jonge Limburgse wolven met elkaar spelen, kunnen we afleiden dat de welpen zich veilig voelen. Twee gedragsdeskundigen buigen zich over de beelden en vertellen wat er nog meer te zien is in het filmpje.

Uit beelden waarop te zien is dat de drie jonge Limburgse wolven met elkaar spelen, kunnen we afleiden dat de welpen zich veilig voelen en dat ze in goede gezondheid verkeren, want anders zou spelen wel hun allerlaatste bezorgdheid zijn. Twee gedragsdeskundigen buigen zich over de beelden en vertellen exclusief aan Onze Natuur wat er nog meer te zien is in het filmpje.

We kloppen aan bij Eva Lambrecht, een gedragsdeskundige die zich vooral op hondengedrag focust. ‘Wolven en honden zijn nauw verwant met elkaar en vertonen heel wat gelijkaardige gedragspatronen. Veel van het onderzoek dat gedaan werd bij wolven, is trouwens ook vertaald naar hoe honden zich gedragen. In eerste instantie zijn zo wel wat misvattingen de wereld in gestuurd, bijvoorbeeld over de vermeende sterke hiërarchie in wolvenroedels met een dominante alfa ‘aan de macht’. Dat komt omdat wolvenonderzoek in de beginjaren vooral bij dieren in gevangenschap gebeurde. Dat is geen natuurlijke situatie, want er worden dieren bijeen geplaatst die zich in de natuur nooit in elkaars territorium zouden wagen. Pas later, toen men wolven in hun wilde habitat ging bestuderen, bleek dat ze net heel harmonieus samenleven in ‘families’ en zoveel mogelijk conflicten vermijden.’

Carl Grooteboer, een gedragsdeskundige die niet alleen met honden, maar ook met allerlei exotische dieren (waaronder de wolf) heeft gewerkt, beaamt dat. ‘De meeste dieren letten er wel voor op om binnen hun soort een gevecht aan te gaan. Ze weten dat er ook bij winst kans is op (kleine) verwondingen. Als die gaan ontsteken, blijk je uiteindelijk toch nog de grote verliezer. Dat is ook bij wolven zo. Daarom hebben ze doorheen de evolutie een heleboel signalen ontwikkeld waarmee ze conflicten uit de weg gaan. Die lichaamstaal oefenen ze van kleins af aan, vooral tijdens het spelen.’

Spel als voorbereiding op het echte leven

In het filmpje dat op 16 september 2020 gedeeld werd, starten twee welpen een spel op. Eva: ‘Je kan heel duidelijk zien hoe de wolven elkaar uitnodigen om te spelen. Ze maken een soort danspasjes met de voorpoten, houden hun kop wat ingetrokken en maken gekke bokkensprongen. Met dat gedrag zeggen ze letterlijk tegen elkaar: alles wat nu volgt, is maar ‘om te spelen’. Zo weten ze zeker dat de andere geen verborgen agenda heeft en dat ze zich kwetsbaar kunnen opstellen.’

Even later stopt het spel tussen de twee initiatiefnemers vrij abrupt. Volgens Carl is het niet honderd procent duidelijk waarom het spel hier eindigt: ‘Mogelijk komt het omdat de twee plots recht op de wildcamera af lopen of omdat ze in de verte iets horen. Maar wat je ook kan zien, is dat beide wolven verschillende verwachtingen hebben van het spel. De ene heeft duidelijk zin in een renspelletje, de meest veilige vorm van spelen omdat je dan nog wat afstand kan laten tot elkaar. Maar de andere welp staat al iets verder in zijn ontwikkeling en bonkt met de flanken tegen zijn broertje of zusje aan. Het zou kunnen dat de eerste afhaakt omdat hij dat type spel voorlopig nog wat te intens vindt.’

Ook volgens Eva heeft het eerste wolfje hier mogelijk wat last van stress. Al hoeft dat niet noodzakelijk negatief te zijn: ‘Je ziet dieren wel vaker korte pauzes inlassen tijdens het spel. Het jong zou hier de opgebouwde spanning letterlijk van zich kunnen ‘afschudden’, al zie je ook wel dat zijn vacht flink nat is. Het kan dus even goed dat hij zich gewoon even droog schudt. Toch gok ik op de eerste verklaring, als je de timing van het schudden bekijkt. Dat intens ravotten wordt afgewisseld met korte momenten van ‘wapenstilstand’ is heel normaal: zo voorkomen dieren dat de spanning blijft opbouwen en het spel escaleert.’

Waarom spelen wolven?

Net zoals mensenkinderen tijdens het spelen allerlei aspecten van het ‘echte leven’ uittesten, oefenen jonge wolven hun jaagskills. Carl: ‘Het volledige gedragsrepertoire dat nodig is tijdens de jacht passeert de revue bij jonge wolven. Je kan hun spelgedrag grosso modo in drie types indelen, die elk een verschillende fysieke intensiteit hebben naargelang de jachtfase die geïmiteerd wordt. Als eerste is er het besluipen en achter elkaar rennen. Er is dan nog geen lichaamscontact, waardoor het een veilige spelvorm is die ook geschikt is voor erg jonge of onzekere welpen. Daarna volgt het naast elkaar lopen en tegen elkaar aan bonken, wat je ook in het filmpje ziet. Wanneer een prooi is ingehaald, proberen volwassen wolven die zo uit evenwicht te brengen of te doen struikelen. Bij de laatste spelvorm is er echt sprake van grijpen en bijten. Ook dat wordt geoefend tijdens het spelen, waarbij de jonge roofdieren elkaar bij de nek grabbelen en tegen de grond werken. Een echt worstelspelletje!’

Behalve oefenen voor later, zijn de welpen met nog andere dingen bezig tijdens hun spel, volgens Eva. ‘Een heel belangrijke functie van spel is het opbouwen van een fijne relatie met elkaar. Je ziet dat deze wolven elkaar goed kennen en op elkaar ingespeeld zijn. Ze leren wat ze aan elkaar hebben en geven hun volle vertrouwen aan elkaar. Bovendien is spelen ook gewoon erg leuk, dat mogen we niet vergeten. We moeten niet altijd overal een diepgaande verklaring aan hangen, want ik ben er zeker van dat die dieren zich ook gewoon rot amuseren. Al zie je in het filmpje ook heel goed – net zoals bij kinderen – dat het lastig is om met z’n drieën te spelen. De derde wolf houdt zich bezig met elementen uit de omgeving om z’n nestgenoten te besluipen en een schijnaanval uit te voeren. Later, wanneer de twee uit elkaar gaan, ziet hij z’n kans schoon om zelf mee te spelen.’

Omdat de wolven nog lange tijd met elkaar moeten doorbrengen, is het broodnodig om elkaar door en door te kennen. Carl: ‘Met spel leren jonge dieren de wereld, zichzelf en de anderen beter kennen. Ze tasten hun eigen en elkaars grenzen af en ontdekken hoe ver ze kunnen gaan. Het gaat er eigenlijk allemaal om hoe ze zichzelf positioneren in de wereld: hoe ver kunnen ze springen, hoe hard kunnen ze lopen, hoe lang kunnen ze iemand ongezien besluipen, hoe groot is hun kracht …’

Spel wijst op goede fysieke en mentale gezondheid

Dat de wolvenwelpen zo zorgeloos door het leven banjeren, is erg goed nieuws volgens Eva: ‘Eén van de belangrijkste voorwaarden voor spel is dat het enkel kan plaatsvinden onder optimale, veilige omstandigheden. Dat je de drie welpen hier zo uitbundig ziet spelen, wil dus zeggen dat ze zich helemaal thuis voelen in Limburg. Ook blaken ze van gezondheid, want spelen is niet weggelegd voor zieke, gekwetste of verzwakte dieren.’ Hoewel we niet zeker weten hoe het momenteel gaat met het vierde wolvenjong, kunnen we er dus wel zeker van zijn dat de drie wolven in het filmpje zich lekker in hun vel voelen. Dat ze nog veel en lang mogen spelen!

Dit artikel verscheen ook op Onze Natuur.