Omgevingsvergunning voor nieuwe ethaankraker van Ineos vernietigd: ‘Niet zorgvuldig beslist’

De Raad voor Vergunningsbetwistingen vernietigt de omgevingsvergunning voor de veelbesproken nieuwe ethaankraker ‘Project One’ die chemiereus Ineos wil bouwen in de haven van Antwerpen. Havenschepen Annick De Ridder spreekt van ‘een drama’.

Volgens de Raad heeft de Vlaamse regering ‘niet zorgvuldig beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal (een nabijgelegen natuurgebied over de grens met Nederland, red.)’. Daarnaast oordeelt de Raad dat de passende beoordeling, zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, in het aanvraagdossier ‘ontoereikend’ is. De Vlaamse regering krijgt zes maanden de tijd om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen.

Ruim een jaar geleden, meer bepaald op 7 juni 2022, ontving chemiebedrijf Ineos Olefins Belgium (IOB) van de Vlaamse regering een omgevingsvergunning voor de bouw van een nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen. Met het miljardenproject ‘Project One’ wil Ineos ethaan omzetten in ethyleen, een van de basisgrondstoffen voor de plasticproductie. De Vlaamse regering had ook de uitgifte van een waarborg voor het omstreden Ineos-project goedgekeurd. Het ging om de hoogste waarborg die Vlaanderen ooit gaf, met een maximum van 500 miljoen euro. Dat gebeurde via PMV, het investeringsfonds van de Vlaamse overheid. 

Maar veertien verenigingen – waaronder natuur- en milieuverenigingen als Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu en BOS+ – dienden een vernietigingsberoep in bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Zij wijzen op de mogelijke milieu- en klimaatrisico’s van het project. Ook de Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland dienden elk een afzonderlijk beroep in. Zo is het Ineos-project volgens de provincie Noord-Brabant vergund zonder dat de effecten van de bijkomende stikstofdepositie passend zijn onderzocht. Het is in de zaak van de provincie Noord-Brabant dat de Raad zich nu inhoudelijk uitspreekt.

Natuurgebied

In zijn uitspraak geeft de Raad voor Vergunningsbetwistingen de Nederlandse provincie gelijk.  De Vlaamse regering heeft volgens de Raad ‘niet zorgvuldig beslist waarom de bijkomende stikstofdepositie niet schadelijk is voor de natuur in de Brabantse Wal.’ In de vergunning wordt geargumenteerd dat de bijkomende depositie van het project lager is dan 1 procent, de drempel voor industriële projecten.  Maar die redenering houdt volgens de Raad ‘niet genoeg rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied’. Daarnaast noemt de Raad de passende beoordeling,  zeg maar het onderzoek naar de mogelijke impact op nabijgelegen natuur, ‘niet toereikend’. Zo voldoet de studie die Ineos zelf heeft toegevoegd volgens de Raad ‘niet  aan de vereisten die het Hof van Justitie stelt’. ‘Het houdt niet voldoende rekening met de instandhoudingsdoelstellingen van het natuurgebied’, luidt het.

(lees verder hieronder)

‘CD&V moet stikstofdecreet snel goedkeuren’

Nu de omgevingsvergunning vernietigd is, heeft Ineos Olefins Belgium niet langer de toelating de werken voor de ethaankraker uit te voeren. De Vlaamse regering krijgt nu zes maanden om opnieuw over de vergunningsaanvraag te beslissen. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir  laat het arrest analyseren, maar volgens haar toont de uitspraak alvast aan dat er dringend een stikstofdecreet nodig is. ‘De stikstofimpact van Ineos werd beoordeeld op basis van de ministeriële instructie uit 2021, wat meteen aantoont dat een verstrenging van de ministeriële instructie in afwachting van het stikstofdecreet wel degelijk verstandig is. Maar ook die zal niet sluitend zijn. De rechter zegt helder dat het regelgevend stikstofkader en de bijhorende maatregelen juridisch verankerd moeten zijn, vooraleer de beoordeling correct kan gebeuren’, aldus de N-VA-minister. Zij roept coalitiepartner CD&V daarom opnieuw op om haar ontwerpdecreet ‘zo snel mogelijk’ goed te keuren.

‘Een drama’

‘We betreuren dit arrest, want het gaat hier om een zeer belangrijk investeringsproject dat enorm belangrijk is voor de welvaart van Vlaanderen’, zo reageert Vlaams minister-president Jan Jambon.

‘We gaan het arrest nu minutieus juridisch analyseren en evalueren wat de redenen waren voor vernietiging, welke de consequenties zijn en hoe we kunnen remediëren’, zo zegt Jambon donderdag in een eerste reactie. De minister-president laat ook weten dat hij ‘de nodige discrete contacten’ zal nemen in het dossier.

De vernietiging van de Raad voor Vergunningsbetwistingen voor de ethaankraker in de Antwerpse haven is ‘een drama’, zegt dan weer havenschepen Annick De Ridder (N-VA).

‘De kraker van Ineos zou de eerste zijn op het Europese vasteland van de afgelopen 25 jaar’, aldus De Ridder de beslissing. ‘Het zou een “state of the art” fabriek worden die voldeed aan de strengste voorwaarden.’  Nog volgens De Ridder zou de ethaankraker geen gelijke hebben op vlak van duurzaamheid. ‘Als dit nu niet meer kan, kunnen we een streep trekken door onze industrie”, meent de schepen. ‘Het stikstofarrest is er, de vergunningenstop is er, ik roep iedereen op om zijn verantwoordelijkheid te nemen in belang van onze welvaart.’  

Voka: ‘Regering Jambon verantwoordelijk’

De vernietiging van de vergunning voor de Ineos-ethaankraker door de Raad voor Vergunningsbetwistingen is volgens ondernemersorganisatie Voka ‘een mokerslag voor de Vlaamse economie’. Volgens Voka komt ‘een van de grootste investeringsprojecten van de afgelopen jaren op de helling te staan door het ontbreken van een definitief stikstofkader’. Ook andere investeringsprojecten komen volgens Voka in gevaar. De organisatie dringt daarom aan op een extra bijeenkomst van de Vlaamse regering om het stikstofdecreet zo snel mogelijk in eerste lezing goed te keuren.

‘Het internationale investeringsklimaat in Vlaanderen krijgt vandaag een uppercut van jewelste’, reageert Voka-topman Hans Maertens. ‘Welk bedrijf zal in deze context nog het risico willen lopen om te investeren in onze economie?’ 

Volgens Maertens draagt de regering-Jambon ‘een grote verantwoordelijkheid voor dit falen’. ‘Het ontbreken van een definitief stikstofkader maakt elke vergunning onzeker. De Vlaamse regering heeft geen andere optie dan zo snel mogelijk bijeen te komen om het stikstofdecreet in eerste lezing goed te keuren. Nu met vakantie gaan alsof er niets aan de hand is, zou onvergeeflijk zijn.’ Ook in de Antwerpse industrie is de uitspraak volgens Voka ‘ingeslagen als een bom’.

(lees verder hieronder)

‘Bedreiging voor gezondheid’

Groen reageert tevreden op de uitspraak. Met de vernietiging van de vergunning voor een nieuwe ethaankraker in de haven van Antwerpen heeft de Raad voor Vergunningsbetwistingen niet alleen de vergunning van chemiereus Ineos ‘aan flarden geschoten’, maar ook de ministeriële instructie van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir, zegt Groen-fractieleider Mieke Schauvliege in een reactie: ‘De regering moet dringend een sluitend decreet onderhandelen, want de stikstofcrisis is duidelijk nog lang niet op z’n eind’.

Volgens Schauvliege is de uitspraak nefast voor de ministeriële instructie van minister van Omgeving Zuhal Demir omdat daarin overal de norm van 1 procent voor de industrie gehanteerd wordt. ‘De Vlaamse regering zet de vakantie dus in met een stikstofcrisis die dieper is dan ooit’, aldus Schauvliege. 

Antwerps Groen-voorzitter Bogdan Vanden Berghe is tevreden met de uitspraak. De Ineos-kraker zou ethyleen produceren – een grondstof voor nieuw plastic. ‘Dat daar nu een stokje voor gestoken wordt, stemt mij tevreden’, zegt Vanden Berghe. ‘De nieuwe ethaankraker vormde een rechtstreekse bedreiging voor de gezondheid van de Antwerpenaren en de Antwerpse natuur, maar dat kon de Vlaamse regering worst wezen’, zegt hij. Dat de Vlaamse regering nu wordt teruggefloten is volgens Vanden Berghe ‘een overwinning voor iedereen die in een gezonde stad wil leven en werken én voor de toekomst van onze haven’

‘Stikstof niet het enige probleem’

Voor Bond Beter Leefmilieu, een van de organisaties die de rechtszaak aanspanden, reageert tevreden op de uitspraak. Dit is ‘een duidelijk signaal dat zowel de Vlaamse overheid als het bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid sterker moeten opnemen om de druk op het leefmilieu en de natuur te doen dalen’.

‘Deze vernietiging toont nogmaals dat Vlaanderen dringend nood heeft aan sterke maatregelen om de uitstoot van stikstof op natuurgebieden terug te dringen. Het stikstofbad is overvol en het is aan de overheid om daar een juridisch robuust antwoord op te formuleren. Enkel zo bieden we garanties op natuurbescherming en rechtszekerheid voor landbouw, industrie en de bouwsector.’ zegt Heleen De Smet van BBL.

‘Het arrest van de Raad van Vergunningsbetwistingen met focus op stikstof zou vergeten dat er nog meerdere bezwaren zijn bij Ineos Project One. Dit project botst op tal van milieugrenzen: het heeft een grote klimaatimpact, houdt geen rekening met CO2-emissies doorheen hun waardeketen en heeft geen plan om circulair te worden. In volle klimaatcrisis een nieuwe fabriek bouwen op basis van schaliegas is niet verantwoord.’ zegt Tycho Van Hauwaert van BBL.

‘Onsamenhangende politiek’

Volgens Tatiana Luján, advocate van ClientEarth, een van de veertien milieugroepen die bezwaar aantekenden, was de ethaankraker een alternatief verdienmodel om de sector in leven te houden en fossiel gas aan te wenden voor de productie van plastic. ‘Dit soort projecten hebben zowel lokaal als wereldwijd verwoestende effecten op het milieu en klimaat’, aldus Luján enkele maanden geleden. ‘De kunststoffen die in deze installaties worden geproduceerd, stoten in elke fase van hun levenscyclus CO2 uit.’  ClientEarth stelde verder dat, ‘aangezien de overheid het heeft nagelaten om de onvermijdelijke schadelijke effecten van Project One openbaar te maken’, hen geen andere keuze restte dan het project voor de rechter te brengen. ‘Ondanks de noodzaak om de uitstoot van stikstof te verminderen, heeft de Vlaamse regering Project One goedgekeurd, wat het stikstofprobleem in Vlaanderen alleen maar zal vergroten.’

‘De rechter spreekt klare taal’, laat klimaatorganisatie Climaxi weten. ‘We hebben nood aan een duidelijk stikstofkader voor zowel industrie als landbouw om ons milieu en klimaat te redden. Maar door de onsamenhangende politiek van de Vlaamse regering komt Vlaanderen terecht in een doolhof van tijdelijke kaders die een voor een sneuvelen.’

Hoe het stikstofkader er uiteindelijk uit gaat zien, is een grote vraag, besluit Climaxi. ‘Hopelijk niet zo slap als het tijdelijk handelingskader voor PFAS waar de economische haalbaarheid de bovenhand haalt. Dan trekt het milieu en het klimaat opnieuw aan het kortste eind.’

Ineos ’teleurgesteld’

Chemiebedrijf Ineos beraadt zich over verdere stappen.

‘Onze advocaten hebben ons zojuist op de hoogte gebracht van het besluit van de Raad’, aldus een mededeling. ‘We zijn uiteraard teleurgesteld en bestuderen nu, in overleg met onze advocaten, zorgvuldig de beslissing om onze opties in kaart te brengen en ons te beraden over verdere stappen.’

Ineos stelt dat de kraker een investering van drie miljard euro inhoudt die de Belgische economie enkel ten goede kan komen. Men gaat er ook prat op dat het de ‘properste’ kraker is die ooit werd gebouwd in Europa.