Nieuwe cijfers over de Belgische visvangst schetsen een dubbel beeld: sommige soorten zijn aan een opmars bezig, andere worden bijna niet meer gevangen. Volgens Hans Polet van het ILVO Vlaanderen is klimaatverandering deels verantwoordelijk.
Jaarlijks lijst Statbel de meest gevangen vissoorten op die in Belgische havens verkocht worden en aangevoerd zijn door Belgische schepen. In totaal is er in 2022 11,1 procent meer vis gevangen dan het jaar daarvoor. De omzet is met wel 30,7 procent gestegen. De reden daarvoor is een hogere visprijs, al kan die deels verklaard worden door de inflatie.
Maar ook tussen de gevangen vissoorten onderling zijn er verschuivingen. Zo is inktvis voor het eerst de vissoort die het tweede meest heeft opgebracht voor de Belgische visserij. Schol of pladijs zakt naar de vierde plaats. De vis die het meest heeft opgebracht, blijft met voorsprong tong – bijna de helft van de opbrengst van de visserij komt door de vangst van die soort.
Andere soorten zoals kabeljauw werden dan weer nauwelijks gevangen. Volgens Hans Polet van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek Vlaanderen (ILVO) zijn de verschuivingen tussen vissoorten deels te verklaren door het warmer worden van de Noordzee.
Inktvis lost kabeljauw af
De visvangst in de Belgische Noordzee heeft de afgelopen twintig jaar een grote evolutie doorgemaakt. Die evolutie is grotendeels te verklaren door verandering van het visbestand, maar ook door veranderingen in de vraag. De grootste veranderingen zien we bij de inktvis en de kabeljauw.
Polet verduidelijkt dat de kabeljauw wel nog te vinden is in ons deel van de Noordzee, maar zich niet meer voldoende kan voortplanten. Hij wijst klimaatverandering als grote schuldige aan: ‘Het plankton dat kabeljauwlarven nodig hebben om te overleven, komen hier door het warmere zeewater niet meer voor’.
Klimaatverandering houdt lelijk huis
De Noordzee wordt bijzonder hard getroffen door klimaatverandering. Zo zou de Noordzee dubbel zo snel opwarmen als andere zeeën en oceanen. Dat komt volgens Polet doordat de Noordzee geen diepe zee is. ‘Klimaatverandering manifesteert zich sneller in ondiepe zeeën, waardoor de biodiversiteit ook sneller verandert.’
Polet meent dat klimaatverandering naast verschuivingen ook instabiliteit veroorzaakt. ‘Er zijn altijd kleine schommelingen, maar nu zien we drastische verschuivingen in het visbestand’, stelt hij. Die groeiende instabiliteit kan volgens hem extreme gevolgen hebben voor het ecosysteem.
‘Zo eten pijlinktvissen dieren zoals haring, die vroeger in onze regio weinig natuurlijke vijanden had. Die extreme bejaging van haring door pijlinktvis heeft dan weer een impact op de voedselvoorziening van zeevogels’, vertelt hij. Volgens Polet is zo’n sneeuwbaleffect onvoorspelbaar en kan het daardoor grote gevolgen hebben.
Quota en windmolens
Als reden voor de massale vangst van de inktvis geeft Statbel dan weer het ontbreken van een quotum voor die soort. Visquota bepalen hoeveel er mag gevangen worden. Wetenschappers zoals Polet leggen quota vast om zo de visserijdruk die een bepaalde soort aankan, aan te geven aan beleidsmakers.
Voor de meeste soorten wordt een quotum vastgelegd voor de hele Noordzee, maar voor kabeljauw bijvoorbeeld bestaat er een uitzondering. ‘Voor de Belgische kust is er nauwelijks nog kabeljauw, maar in het noorden van de Noordzee kan het visbestand wel nog veel bevissing aan’, verduidelijkt Polet.
Niet alleen klimaatverandering, maar ook de strijd daartegen heeft een effect op de biodiversiteit. ‘Onze kust wordt volgezet met windmolens, maar men vergeet soms om ook daar kritisch naar te kijken’, zegt Polet. De introductie van de harde structuren waarop de molens rusten, zorgen er volgens hem voor dat het ecosysteem van zandbanken onder druk komt te staan.
Noordzee bruist
De nieuwe samenstelling van de Noordzee lijkt een voldongen feit. De grote vraag is of die nieuwe samenstelling wel gezond is. Wanneer een toppredator verdwijnt of een nieuwe predator op het toneel verschijnt, kan dat gigantische gevolgen hebben. Zo kan een verarming van het visbestand en een verlaging van de biodiversiteit dieren zoals de kwal vrij spel geven. ‘De verkwalling van onze oceanen is het doemscenario waar sommigen van wakker liggen’, geeft Polet aan.
‘Hoe armer een ecosysteem, hoe groter de gevolgen’, vervolgt Polet. Hoe complexer een biodiverser ecosystemen zijn, hoe beter ze schokken zoals klimaatverandering kunnen opvangen. Het in stand houden van die biodiversiteit zal dus zeer belangrijk worden om enige stabiliteit te garanderen en de boot van verarming af te houden.
Maar voor de Noordzee valt die verarming volgens Polet voorlopig nog mee: ‘Het bruist hier van het zeeleven!’ Hij verwijst naar de zeehonden die steeds vaker voor onze kust opduiken: ‘Hoe lang is dat geleden?’. De diersoort zou volgens hem niet terugkomen, mocht er onvoldoende voedsel te vinden zijn.
