‘Wilde dieren zijn tegelijk van niemand en van iedereen: wat is de prijs van een spreeuw?’

‘Wilde dieren worden letterlijk en figuurlijk naar waarde geschat. Dat is een grote stap voorwaarts’, schrijft Free Van Rompaey van Vogelbescherming Vlaanderen op Werelddierendag. Ze legt uit waarom een recent ‘spreeuwenvonnis’ uitgesproken door een Gentse rechter, zo baanbrekend is.

Vandaag is het Werelddierendag. Een dag waarop het dierenwelzijn voorop staat. Voor huisdieren, landbouwdieren of dieren bestemd voor consumptie kunnen de meesten zich hier wel iets bij voorstellen. Maar geldt dat ook voor wilde dieren?  

Onze natuur komt steeds meer onder druk te staan, daar lijdt onze wilde fauna enorm onder. Welke schade wordt er aan onze natuur en biodiversiteit toegebracht als het welzijn van wilde dieren niet wordt gerespecteerd. Kan je daar een waarde op plakken?  

Ja. Zo blijkt uit een recent vonnis. Op 12 september werd een hardleerse spreeuwenvanger door de Gentse rechtbank veroordeeld tot een stevige geldboete, verbeurdverklaring van diens wagen én een effectieve gevangenisstraf wegens het illegaal vangen en houden van spreeuwen. De Natuurinspectie trof onder meer 94 niet geringde spreeuwen aan in een geconstrueerde volière. Deze vogels, illegaal onttrokken uit het wild, deden dienst als lokvogels. Na controle bleek gelukkig dat zij in goede conditie verkeerden en bijgevolg opnieuw hun plaats konden innemen in de vrije natuur. Voor 1 spreeuw kwam echter alle hulp te laat, de vogel werd dood aangetroffen in de kooi.  

Vogelbescherming Vlaanderen stelde zich burgerlijke partij in deze zaak. Als advocaat van de fauna is het onze taak om de rechten van wilde dieren te beschermen. Illegale spreeuwenvangst is uiteraard ontoelaatbaar. 

Negatieve gevolgen voor de natuur

Dergelijke milieumisdrijven worden voornamelijk bestraft met ‘hoofdstraffen’ zoals een geldboete of een gevangenisstraf. Zoals ook de spreeuwenvanger te beurt viel. Het is echter inherent aan dergelijke misdrijven dat er ook negatieve gevolgen zijn voor de natuur.  Zo’n misdrijf leidt in het geval van de spreeuwenvangst tot de dood van een individu, de spreeuw. De Vlaamse regelgeving voorziet dat wanneer er sprake is van natuurschade deze ook hersteld moet worden. Alleen is dit in de praktijk vaak niet mogelijk om de oorspronkelijke toestand te herstellen. Bij gebrek aan herstel in natura dringt een herstel door financiële compensatie zich dan ook op.  

Het is een belangrijk en krachtig signaal vanuit Justitie dat zelfs wanneer de natuurschade onherstelbaar is, de milieucriminelen er alsnog niet mee weg komen en moeten bijdragen aan het herstel. 

Maar hoe bepaal je de waarde van de geleden schade. Of anders gezegd, wat is de prijs van een spreeuw? 

Een wild dier valt juridisch gezien in de categorie ‘res nullius’, oftewel dieren zonder eigenaar. Geen enkele eigenaar kan dus de waarde van het dier verdedigen of bepalen wanneer dat nodig zou zijn. Om het even duidelijk te stellen. Een huisdier koop je bijvoorbeeld in een dierenwinkel waar je per dier een bepaalde prijs betaalt om ze in huis te halen. Voor wilde dieren is dat natuurlijk niet het geval. Je ziet ze rondom je, in je tuin, park of bos in de buurt, zonder dat je daarvoor een prijs betaalde. Wilde dieren zijn van niemand en tegelijk van iedereen. 

(Lees verder onder de preview.)

Doorbraak in uniforme waardebepaling 

Als hun welzijn aangetast wordt door bijvoorbeeld stroperij of in dit geval illegale vangst van wilde spreeuwen treden wij als Vogelbescherming Vlaanderen op. We stellen ons burgerlijke partij waar nodig of mogelijk. In het verleden werd tijdens zo’n rechtszaak een waardebepaling achterwege gelaten of viel het te beurt aan de rechter in kwestie om al dan niet het gebroken recht van het wilde dier uit te drukken in een waarde. Die waardebepaling was niet uniform. Recente onderzoeken zoals het BIOVAL-project (Instituut voor Natuur en Bosonderzoek) en INVABIO-project (KU Leuven en UAntwerpen) streven naar objectieve, uniforme berekeningsmethoden. Beide onderzoeken werken aan een rekentool om voor alle in Vlaanderen beschermde diersoorten (484 soorten met 294 vogelsoorten) per soort en individu een bedrag te bepalen dat een financiële compensatie voor natuurschade uitdrukt. Een doorbraak, want het geldelijk waarderen van wilde fauna kan de rechtszekerheid en de kortere doorlooptijd van gerechtelijke procedures bevorderen. Bovendien leidt het tot een uniforme behandeling van vergelijkbare zaken ongeacht de regio van de rechtbank of het type procedure dat doorlopen wordt.  

Eerste vonnis uitgesproken 

Een rechter in Gent heeft een prototype van deze rekentool nu voor het eerst toegepast in Gent in het spreeuwenvonnis en berekend een bedrag van 200 euro als natuurschadecompensatie voor de dode spreeuw.  

Bij een dergelijke waardebepaling wordt een onderscheid gemaakt tussen grote, langlevende soorten, middelgrote soorten met een intermediaire levensduur en kleine, kortlevende soorten. Hoe groter het dier en hoe hoger de levensverwachting, hoe hoger de maximale waarde. Verder is de berekening gebaseerd op de evaluatie van 4 criteria. Wat is het uitstervingsrisico? (gebaseerd op de IUCN Rode-Lijst) Heeft het dier een culturele betekenis? Wat is de ecologische betekenis, met andere woorden, welke functie vervult het dier in het ecosysteem? Draagt de soort direct of indirect bij aan het economisch nut of het menselijk welzijn? 

De ontwikkeling van een berekeningstool ter waardering van onze wilde fauna is een complexe en uitdagende oefening. Vogelbescherming is alvast opgetogen dat de rechtbank meer en meer gebruik begint te maken van zo’n tool die op uniforme wijze het herstel van natuurschade in waarde kan uitdrukken. Wilde natuur wordt op die manier letterlijk en figuurlijk naar waarde geschat. En dat is een belangrijke stap voorwaarts.  

Free Van Rompaey is juridisch medewerker bij Vogelbescherming Vlaanderen.