Het Europees Parlement vond afgelopen dindag een meerderheid voor de natuurherstelwet. Die wet moet de beschadigde natuur in Europa herstellen en verlies van biodiversiteit tegengaan. ‘Iedereen roept nu over een stikstofcrisis XXL, maar met natuurherstel zal je die juist vermijden’
De goedkeuring van de natuurherstelwet in het Europees Parlement gebeurde dinsdag niet zonder slag of stoot. De Europese Volkspartij (EVP), de grootste fractie in het Europees Parlement waar ook de CD&V bij hoort, riep op om tegen te stemmen. De wet zou, aldus fractievoorzitter Manfred Weber ‘te veel extra bureaucratische regels aan landbouwers bezorgen’.
Lidstaten moeten de wet nog goedkeuren, maar daar worden geen problemen verwacht. Met dit akkoord, dat een belangrijk onderdeel van de Green Deal vormt, lijkt een einde te komen aan een bijzonder omstreden en zwaarbevochten hoofdstuk in Europa. Vorig jaar werd na maanden van hevig debat een akkoord bereikt tussen de Europese Commissie, onderhandelaars van het Parlement en de 27 EU-lidstaten.
Wat is er beslist?
Het resultaat is een ‘compromisakkoord’ dat focust op natuurherstel enerzijds en verlies van biodiversiteit anderzijds, een stevig afgezwakte versie van het oorspronkelijke voorstel. Kwantitatieve doelen zijn verminderd en ‘verplicht resultaat behalen’ werd voor sommige bepalingen ‘inspanningen leveren’. De afzwakking rond herstel van veengebieden die een enorme waarde hebben voor onder meer klimaatmitigatie, vindt professor An Cliquet (UGent), gespecialiseerd in biodiversiteitsrecht en -beleid, een van de grootste verliezen.
De natuurherstelwet beslaat verschillende domeinen, waaronder aangetaste land- en zeehabitats, bestuivers, landbouwecosystemen, stedelijke ecosystemen, rivieren, overstromingsgebieden en bossen. ‘Het akkoord had vanuit wetenschappelijk standpunt nog wat strenger gemogen’, zegt Cliquet, ‘maar het vormt zeker een toegevoegde waarde boven op de bestaande verplichtingen rond herstel.’
Er zijn overkoepelende doelen voor de hele EU en hersteldoelen voor verschillende habitats die de lidstaten zelf moeten uitvoeren. Het belangrijkste doel? Tegen 2030 moet minstens 20 procent van alle land- en zeegebieden in Europa worden hersteld, en in 2050 moet dat oplopen tot alle te herstellen ecosystemen. Hiervoor moeten lidstaten maatregelen nemen die stapsgewijs habitats herstellen: bossen, grasland, meren,…. De focus ligt in de eerste plaats op Europees beschermd natuurgebied, de zogenaamde Natura 2000-natuurgebieden.
Die cijfers zijn een gevolg van de internationale belofte die de EU maakte in het Globaal Biodiversiteitsverdrag dat werd bereikt op de VN-biodiversiteitstop in 2022.
Zeker op lange termijn is dit gunstig – ook en zelfs vooral voor landbouwers. Het biedt meer rechtszekerheid.
Waarom is dit nodig?
De meest recente cijfers van het Europees Milieuagentschap schetsen geen fraai beeld. Slecht 15 procent van het Europees beschermd natuurgebied verkeert in goede staat. 10 procent van de bijen- en vlindersoorten is met uitsterven bedreigd en 70 procent van onze bodems is niet gezond. Verschillende factoren zoals verontreiniging, klimaatverandering en habitatverlies zetten onze ecosystemen sterk onder druk.
Dat heeft allerlei gevolgen. De slechte toestand van onze bestuivers kan bijvoorbeeld de voedselproductie onder druk zetten. Bijna 5 miljard euro van de jaarlijke landbouwproductie in Europa is rechtstreeks gelinkt aan bestuivende insecten.
Ook in eigen land zijn de problemen niet min. ‘De slechte staat van onze ecosystemen heeft een grote impact op onze levens’, zegt professor Cliquet. ‘Dat gaat over veel meer meer dan wat beestjes en plantjes. Denk dan inderdaad aan bestuiving voor ons voedsel, maar ook bescherming tegen overstromingen of tegen verdroging en hitte in de steden. Dat verhaal over de toegevoegde waarde voor de mens komt veel te weinig aan bod. Het wordt voorgesteld alsof natuurherstel alleen goed is voor de natuur.’
Wat betekent dit voor België?
Lidstaten moeten nu maatregelen opstellen om de bindende streefcijfers te halen. Die moeten tot minstens 2050 worden uitgewerkt en verder worden afgestemd op andere wetgeving in eigen land, zoals regels over natuurbescherming, hernieuwbare energie en landbouw. Welke maatregelen België gaat invoeren, moet nog blijken.
Het akkoord houdt rekening met de bevolkingsdichtheid van ons land, en dat vindt professor Cliquet positief. ‘Maar het neemt niet weg dat er ook in België ongelooflijk veel natuurherstel nodig is, zeker in Vlaanderen. In Europa ligt het gemiddelde voor habitats in slechte staat op 81 procent, in België op 93 procent.’
Cliquet is ook tevreden over de holistische benadering van het akkoord: het gaat niet alleen over natuur, maar ook over onze gezondheid, klimaatdoelen en klimaatadaptatie. ‘Vroeger werkten we allemaal een beetje apart en daardoor ontstonden al eens conflicten. Deze wet heeft juist potentieel om dingen veel meer op elkaar af te stemmen.’
Zijn er winnaars en/of verliezers?
In eigen land kwam veel verzet tegen het akkoord. Europees Parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) noemt de wet ‘zeer ambitieus’ maar ook ‘te rigide’ en vreest voor ‘een stikstofcrisis XXL’. Ook Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) vreest dat rechters vergunningen voor landbouw en industrie te makkelijk zullen kunnen weigeren. Voorstanders reageren nu uiteraard tevreden. ‘De Europese natuur verdwijnt snel’, aldus Sara Matthieu (Groen), ‘en verdraagt geen pauzeknop, zoals conservatieven en de agrolobby beweren.’
Zal dit akkoord dan tot meer onzekerheid leiden voor de boeren? Professor Cliquet is overtuigd van niet. ‘Stikstofcrisis XXL? Met natuurherstel zal je dat juist vermijden’, legt Cliquet uit. ‘Als onze ecosystemen sterker en veerkrachtiger worden, ontstaat er opnieuw vergunningsvrije ruimte voor menselijke activiteiten.’
‘Op korte termijn hebben we een transitieperiode naar een duurzamere maatschappij nodig, maar zeker op lange termijn is dat gunstig – ook en zelfs vooral voor landbouwers’, gaat Cliquet voort. ‘Het biedt hen meer rechtszekerheid. Er zal duidelijkheid zijn over de prioriteiten tegen 2030 en landbouwers zullen beter weten waar ze aan toe zijn. Natuurherstel is ongelooflijk positief. Niet alleen voor het behoud van onze natuur, maar ook voor de mens, voor het klimaat én voor de landbouw.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier