‘Wie viert er vandaag met ons de wilde dieren?’

‘Het is hoog tijd dat we  dieren (en bij uitbreiding de natuur), niet langer als gebruiksvoorwerp  zien’, schrijft Krien Hansen van Vogelbescherming Vlaanderen op Werelddierendag.

Een dikke proficiat aan alle dieren. Het is Werelddierendag vandaag. Een dag die ook de feestdag is van Sint-Franciscus van Assisi, de heilige die zich niet enkel bekommerde om melaatsen en zwervers, maar ook om planten en dieren.

In de tijd van Sint-Franciscus (1182) was er waarschijnlijk weinig onderscheid tussen dieren. Vandaag is dat anders. Er zijn wilde dieren (vb. roodborstjes, egels, roofvogels, vossen en everzwijnen) en gedomesticeerde dieren (vb. honden, katten, kippen en varkens). De verhouding tussen wilde en gedomesticeerde dieren zit behoorlijk scheef. Nemen we de zoogdieren. In Vlaanderen zijn ongeveer een half miljoen katten en 1,3 miljoen honden geregistreerd. (Cijfers uit 2022) 

Onder gedomesticeerde zoogdieren rekenen we ook dieren die we consumeren, zoals varkens. In 2022 leefden er 5,4 miljoen in Vlaanderen. Hoe zit het dan met het aantal wilde zoogdieren? Dat ligt moeilijker. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk het exact aantal everzwijnen te tellen. Cijfers, zelfs schattingen, zijn niet beschikbaar. Ook bij vogels is er een groot verschil in aantal tussen gekweekt pluimvee en in het wild levende vogels.

Vlaanderen telt dus veel meer gedomesticeerde dieren dan wilde dieren. Het zegt iets over hoe we als mens gebruik hebben leren maken van de natuur en de wilde dieren. Veel dieren om op te eten én genoeg dieren om ons gezelschap te houden en ons welzijn te verhogen. Vanuit een kortetermijnperspectief zou je kunnen zeggen ‘opdracht geslaagd’. Helaas, als je het bredere plaatje bekijkt, is onze opdracht faliekant mislukt. De afname aan wilde dieren (en andere organismen zoals planten) veroorzaakt een biodiversiteitscrisis die het economisch en maatschappelijk welzijn van ons en de toekomstige generaties zwaar onder druk zet.

Tijd om het tij te keren en dieren (en bij uitbreiding de natuur), niet langer als gebruiksvoorwerp te zien. Mensen en dieren zijn afhankelijk van elkaar en van een gezonde leefomgeving voor hun gezondheid in brede zin (‘One Health’ principe van de Wereldgezondheidsorganisatie). Als mens zijn we onderdeel van de natuur waardoor we anders moeten leren samenleven met wilde dieren en hen niet langer als (gebruiks)object zien.

Ook dieren hebben gevoelens en kunnen pijn lijden. Een erkenning die aan de grondslag lag van de dierenrechtenbeweging die in 1929 Werelddierendag in het leven riep. Gelukkig is er meer recent ook aandacht voor de rechten van vee, dat soms in dieronwaardige omstandigheden gehouden en gedood wordt. Maar wat met de wilde dieren? Als we erin geslaagd zijn te erkennen dat gedomesticeerde dieren een beter leven verdienen, kunnen we dat ook voor de wilde dieren.

In 2026 is het 800 jaar geleden dat Sint-Franciscus van Assisi stierf.  Dat geeft ons nog 2 jaar de tijd om ervoor te zorgen dat Werelddierendag een feestdag wordt voor alle dieren waar we de aarde mee delen. Ook een feestdag dus voor wilde everzwijnen, huismussen, kauwen, vossen, egels, vleermuizen, vlinders, kikkers en mieren.

Krien Hansen is beleidscoördinator bij Vogelbescherming Vlaanderen. De organisatie creëert via beleidswerk, juridische acties en sensibiliseringscampagnes kansen voor wilde dieren. Op 21 november 2024 organiseert Vogelbescherming Vlaanderen de eerste editie van Fauna Talks met als onderwerp de rechten van wilde dieren. auna talks is er voor iedereen die van, dichtbij of veraf, bezig is met dierenrechten, biodiversiteit en natuurbehoud. Meer info op faunatalks.be.