‘We hebben biodiversiteit nodig om gezond te blijven: het is niet óf de boom óf het ziekenhuis’

‘We hebben de boom nodig om ervoor te zorgen dat we geen zeven ziekenhuizen moeten bijbouwen in plaats van ééntje’, schrijft CM-voorzitter Luc Van Gorp. Hij ergert zich aan de valse tegenstelling die gecreëerd wordt in het debat over de Europese natuurherstelwet.

Minister van Werk, Economie, Innovatie & Landbouw Jo Brouns waarschuwt in zijn discours tegen de Natuurherstelwet voor “eender welke boom die de vergunning van een ziekenhuis kan tegenhouden”. Die boom moet ik nog tegenkomen. De natuurherstelwet voorziet sowieso dat projecten van hoger algemeen belang voorrang kunnen krijgen op de natuur.

Maar wat me het meest stoort in deze redenering, is de tegenstelling. Alsof we zullen moeten kiezen. Het is niet of-of, maar en-en. We hebben natuur en biodiversiteit nodig om niet alleen onze planeet maar ook de mensen die erop wonen, gezond te houden. De natuur en de biodiversiteit zijn onze bondgenoten om de uitdagingen waar onze gezondheidszorg voor staat, te counteren.

Die uitdagingen zijn enorm. De vergrijzing, de opmars van welvaartsziekten als obesitas en diabetes, de gezondheidseffecten van de opwarming van de aarde en de luchtvervuiling, de toename van mentale kwetsbaarheid (getuige ook de explosie aan burn-outs) zorgen voor een ongekende druk op ons gezondheidssysteem. Het aantal handen dat aan al die ziekenhuisbedden moet staan, wordt schaarser. De vraag naar zorg overtreft stilaan het aanbod. Onze draagkracht om voor al die toekomstige zieken te zorgen, verschrompelt. De burn-outs waarvan hierboven sprake, treffen immers niet in het minst degenen die in de zorg werken.

Wat kunnen we daaraan doen? Ons wapenen tegen de storm. Het meest efficiënte wapen vandaag de dag is preventie. Hoewel daar voorlopig nog slechts een fractie van ons (gezondheidszorg)budget naartoe gaat. Voorkomen dat mensen overgewicht of diabetes krijgen door gezonde voeding en beweging te promoten. Voorkomen dat mensen uitvallen op het werk door waardig werk te creëren met aandacht voor de work-lifebalance. Voorkomen dat luchtvervuiling nog meer doden maakt, door mensen te stimuleren de auto vaker aan de kant te laten, de uitstoot van de landbouw in te perken en de industrie op zijn verantwoordelijkheid te wijzen. Want zelfs het beste gezondheidssysteem ter wereld, in de beste der werelden, zal er niet in slagen om alle effecten van de opwarming van de aarde op te vangen. Er zullen nooit genoeg handen zijn, ook al wordt morgen elke knelpuntvacature in de zorg ingevuld.

(Lees verder hieronder.)

We moeten beleid voeren vanuit het gezond houden van mensen, in plaats van vanuit het genezen van ziekten. Care in plaats van cure.

Daar komt de boom op de proppen. Of eerder alles waar de boom voor staat: natuur, biodiversiteit, klimaat. Want het in stand houden van onze planeet, is de preventiemaatregel bij uitstek. Wie zorgt voor de natuur, zorgt voor de mens. Niet alleen leefstijl, biologische factoren en de kwaliteit van onze gezondheidszorg hebben een impact op onze gezondheid, ook de omgeving waarin we leven, speelt een belangrijke rol voor de gezondheid en de levenskwaliteit die we ervaren. Onze manier van leven heeft er echter voor gezorgd dat die omgeving zwaar onder druk staat met de klimaatverandering als belangrijkste uitdaging. Het aantal hittegolven neemt toe met oversterfte door hitte tot gevolg. Steeds vaker zullen we geconfronteerd worden met natuurrampen, zoals de verwoestende overstromingen in de zomer van 2021. Ook in ons land komen rivieren droog te staan en mislukt de oogst omwille van de hitte. De landbouw zit vaak met de handen in het haar, door late winter- of vroege zomerprikken.

Als de biodiversiteit verschraalt, boeten we in aan levenskwaliteit. Onze toegang tot gezond voedsel neemt af, want heel wat planten zijn afhankelijk van uitstervende bestuivers zoals bijen. Het risico op besmettelijke ziekten stijgt, naarmate de biodiversiteit afneemt. Ook onze capaciteit om broeikasgassen op te slaan daalt.       

(Lees verder hieronder.)

Bovendien zijn het niet de meest welvarenden die er de grootste last van ondervinden. Onze studies toonden meermaals dat gezondheidsongelijkheid sociale ongelijkheid weerspiegelt. Sociaal kwetsbare mensen wonen vaker daar waar de gevolgen van de klimaatverandering het meest voelbaar zijn: in derdewereldlanden die door droogte en overstromingen getroffen worden, maar ook in de dichtbevolkte en sterk vervuilde wijken van onze grootsteden. Niet ingrijpen in de klimaattransitie is niet alleen onverstandig, het is ook asociaal én economisch weinig doordacht.

Elke dag die voorbijgaat zonder stap vooruit in de klimaattransitie, kost ons niet alleen levenskwaliteit, maar ook handenvol geld. Het IPCC berekende dat de strategie van ‘niets doen’ drie tot vier maal meer kost dan een proactieve aanpak.

We hebben biodiversiteit nodig om gezond te blijven. Het is niet of de boom of het ziekenhuis. We hebben de boom nodig om ervoor te zorgen dat we geen zeven ziekenhuizen moeten bijbouwen in plaats van ééntje.

Luc Van Gorp is voorzitter van CM Gezondheidsfonds.