Schuchtere paardenanemonen overleven hittegolven gemakkelijker dan assertieve

Zeeanemonen zijn vastzittende mariene diertjes. Ze zien eruit als een krans van tentakels boven op een steel, waardoor ze wat van bloemen hebben – vandaar hun naam. Voor ons deel van de Noordzee zijn tien soorten beschreven. De bekendste is de paardenanemoon, soms zeetomaat geheten, omdat ze dikwijls uniform rood tot bruinrood gekleurd is. Ze leeft tot 20 meter diep op substraten als golfbrekers, pieren en palen van windmolens. Als ze in getijdezones boven water komt, trekt ze haar tentakels in en wordt ze een blob rode blubber.

Zeeanemonen leven van kleine diertjes die ze uit het water halen met hun tentakels. Een paardenanemoon heeft tot 192 tentakels, die in zes cirkels gerangschikt staan. Verrassend genoeg zijn de diertjes territoriaal. Als ze met hun tentakels een buur raken, kan er geknokt worden. Daarvoor zetten ze blauwe knopjes rond hun mondopening in, die opgeblazen kunnen worden voor een breder bereik. De knopjes dragen netelcellen met een gif. Dat kan erg hinderlijk zijn voor een anemoon. De verliezer van een duel trekt zijn tentakels terug. Als het te erg is, kan hij zich zelfs loslaten en wegdrijven. Het is een onverwacht gedrag voor diertjes zonder noemenswaardige hersenen. Hoe beslissen ze om ten aanval te gaan of zich strategisch terug te trekken? Niemand die het weet.

De hersenloosheid is eveneens bizar in de context van de vaststelling dat de beestjes karaktertrekken hebben: er zijn schuchtere individuen en vrijpostige. De laatste zijn consequent sneller in het hernemen van hun voedingsactiviteit na een verstoring dan de eerste. Ze zijn ook energieker.

Maar onderzoek, gepubliceerd in de Journal of Experimental Biology, wees uit dat assertiviteit niet altijd een voordeel is. In warmer water verbruiken assertieve zeeanemonen zo veel energie dat ze die niet meer kunnen aanvullen met wat ze uit hun leefomgeving halen. Schuchtere beestjes hebben daar minder moeite mee. De klimaatopwarming zou bijgevolg kunnen uitmonden in een algehele verzachting van de gemoederen van zeeanemonen.

Over de seksualiteit van de beestjes heerst vreemd genoeg onduidelijkheid. Het is zeker dat ze zich ongeslachtelijk voortplanten: ze maken door knopvorming jongen, die exacte kopieën van henzelf zijn. Maar er is debat over de kwestie of ze zich ook geslachtelijk voortplanten. Het onderzoek wordt gecompliceerd door het feit dat zeeanemonen tijdelijk ‘onderdak’ kunnen bieden aan jongen die niet van henzelf zijn en door hun mondopening komen binnendrijven.

Mannetjes vormen wel zaadcellen, die in het lichaam van vrouwtjes eitjes zouden kunnen bevruchten. Maar blijkbaar heeft niemand dat proces ooit waargenomen. Een verslag in Marine Genomics formuleerde zelfs twijfel over de vraag of het genetisch patrimonium van de paardenanemoon geslachtelijke voortplanting mogelijk maakt.

Nochtans zijn zeeanemonen gemakkelijk in aquaria te houden en dus in principe goed te bestuderen. Een zoölogische vedette was de paardenanemoon Granny (‘Oma’), die van 1821 tot 1887 in een aquarium van de plantentuin in het Schotse Edinburgh leefde. De beestjes kunnen dus stokoud worden.