Ruzie over de zeearenden: conservator natuurgebied De Blankaart beschuldigd van ‘nestverstoring’ 

Een natuurinspecteur beschuldigt de conservator van het natuurgebied De Blankaart ervan dat hij het enige zeearendsnest in België verstoord heeft.

Op 8 januari werd conservator Guido Vandenbroucke van het natuurreservaat De Blankaart in het West-Vlaamse Diksmuide als ‘verdachte’ verhoord door natuurinspecteur Bram Vlaeminck van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Vandenbroucke beheert het reservaat als vrijwilliger voor Natuurpunt. Met groot succes, want De Blankaart is een van de beste natuurgebieden van Vlaanderen.

De kers op de taart was het eerste broedgeval van de zeearend in België sinds mensenheugenis. Een jong koppel koos De Blankaart als nestelplek en bracht er in 2024 twee jongen groot. Die hebben hun geboorteplek al verlaten, wat normaal is. Het ouderkoppel is er nog altijd.

Toch wordt Vandenbroucke verweten dat hij ‘opzettelijk een nest of rustplek van een beschermde diersoort verstoorde’. Hij zou ook ‘zonder overheidsmachtiging of ontheffing een beschermde vegetatie hebben gewijzigd’. De overtredingen kunnen uitmonden in zware boetes of zelfs strafrechtelijke vervolging.

Veiligheidsperimeter

Waar gaat het over? Om het unieke broedgeval op te volgen werd een ‘Beschermingscomité Zeearend’ opgericht, met een WhatsAppgroep met alle betrokken partijen, inbegrepen de conservator en de natuurinspecteur in kwestie. Er werd een veiligheidsperimeter afgesproken van 300 meter rond het nest, die tot 15 november niet betreden mocht worden. Uitzonderlijk werden er toch activiteiten in toegelaten, zoals voor boeren die er moesten werken. Eind juli deed de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) er een contractueel verplichte sessie muskusratverdelging, en Natuurpunt voerde enkele dringende beheerswerken uit. De vogels bleven hun nest onverstoord gebruiken.

Vanaf het begin van de broedactiviteit was er sprake van het plaatsen van een webcam bij het nest, zodat ‘het grote publiek’ het wel en wee van het zeearendengezin online kon volgen. Vooral de communicatiedienst van Natuurpunt drong erop aan. Die boot werd – gelukkig – afgehouden, net zoals er snel beslist werd dat de jonge vogels niet geringd zouden worden. Desondanks werden de zeearenden een hype, vooral omdat het imposante nest vrij goed te zien was vanaf een bruggetje.

Natuurpunt, dat veel aandacht kreeg door de aanwezigheid van de vogels, wat volgens sommigen ergernis bij het ANB opwekte, bleef echter vragende partij voor een webcam. Er werd beslist om er een te plaatsen in september, nadat het nest verlaten was. Het is een courante praktijk in het buitenland, ook bij arendsnesten.  Volgens de conservator was er overleg over het plan in de WhatsAppgroep. Niemand opperde bezwaren.

Op bezoek bij Paul en Betty, het eerste koppel zeearenden dat een jong kreeg in België

Op het matje geroepen

Maar op 18 november, dus net na het verlopen van de perimeterbeperkingen, ging natuurinspecteur Vlaeminck ter plekke de vaststellingen doen over verstoring van de vogels en de vegetatie onder het nest, die tot het proces-verbaal leidden. Vandenbroucke viel compleet uit de lucht en is nog altijd verbolgen over het verhoor, dat bijna drie uur duurde en waarin hem onder meer verweten werd dat hij niets van zeearenden kent.

Hij stelt dat de vogels de nestplek in september al lang verlaten hadden, zodat de installatie er zonder verstoring geplaatst kon worden. Het zou contraproductief geweest zijn om ermee te wachten tot bijvoorbeeld december, want zeearendenkoppels hebben de neiging om zich vrij vroeg terug naar hun nest te begeven, als aanloop naar de paringen voor een nieuw broedseizoen.

Het ANB ontkent dan weer met klem dat er overleg was over de plaatsing van de webcam en zegt dat het niet anders kon dan de vaststellingen doen. ‘Als wij stropers die lid zijn van een jagersvereniging aanpakken, of boeren die natuur vervuilen, juicht de natuursector ons toe, maar als we Natuurpunt viseren zijn we ineens de vijand’, sneert een ingewijde. ‘De natuurinspectie doet in alle omstandigheden objectief haar werk.’

De onrust over de zaak is groot, zeker omdat conservator Vandenbroucke een boze mail over de kwestie naar het kabinet van bevoegd minister Jo Brouns (CD&V) stuurde, waarna Jos Rutten van het ANB als chef van de natuurinspectie op het matje werd geroepen.

Sommige waarnemers, ook binnen het ANB, maken zich nu wat zorgen, omdat Brouns naar verluidt niets liever zou doen dan de natuurinspectie aan banden leggen. Zijn voorganger Zuhal Demir (N-VA) gaf veel meer steun aan de inspecteurs dan haar CD&V-voorgangers. Een argument om die terug te schroeven, zou kunnen zijn: als de natuurinspectie tijd heeft om zich met een bagatel als deze webcam bezig te houden, is het duidelijk dat ze niet overbelast is.

Zelfs binnen het ANB zijn sommigen trouwens van mening dat de demarche van natuurinspecteur Vlaeminck ‘disproportioneel’ is.

Verhuisde zeearenden

De voorbije week was er veel commotie én overleg over de zaak, met als resultaat dat Natuurpunt beslist heeft de webcam weer weg te halen. Als dat gebeurt, zou het ANB bereid zijn te adviseren dat er geen verdere juridische stappen worden gezet.

Ironisch genoeg hebben de zeearenden de zaak zelf mee beslecht: ze zijn verhuisd naar een andere locatie in de buurt.

Volgens het ANB, gesteund door een expert van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) die eveneens in de fameuze WhatsAppgroep zit en nooit bezwaren tegen de webcam opperde, is de verhuizing een gevolg van de plaatsing van het toestel. Volgens conservator Vandenbroucke zijn de vogels gewoon verhuisd naar een bosje, waarin ze beter beschermd zijn tegen stormwinden. Het ligt op minder dan 300 meter van een boerderij. Het nieuwe nest dat ze er momenteel maken, is nog beter zichtbaar voor bezoekers dan het vorige.

Moraal van het verhaal, naast de aanbeveling om als natuurbeschermers beter met elkaar te communiceren: laat de dieren toch met rust! ‘In een regio waarin meerdere arendenkoppels broeden of bij koppels die al jaren hetzelfde nest gebruiken, zou je een webcam kunnen plaatsen, maar dat doe je niet als je maar één koppel van een zeldzame soort hebt’, verzucht iemand. Dat is in dit geval de enige juiste houding.