Het is nooit gezien: tijdens zijn EU-voorzitterschap wil België een goedgekeurde wet laten afvoeren uit vrees voor verkiezingen. Premier Alexander De Croo zorgt voor een trieste primeur.
Op 27 februari keurde het Europees Parlement na veel gedoe de Natuurherstelwet goed. Die moet Europese natuur beter beschermen, een noodzaak als we de strijd tegen de klimaatopwarming efficiënt willen voeren. Het wordt ook steeds duidelijker dat natuur goed is voor het fysieke én mentale welzijn van mensen.
Desondanks was het een lijdensweg om de Natuurherstelwet door de Europese cenakels te loodsen. Onder meer de Vlaamse regering verzette zich ertegen. Op 16 februari stuurde Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een brief naar federaal premier Alexander De Croo (Open VLD): ‘Ik schrijf u in navolging van het akkoord dat de Vlaamse regering op 16 februari 2024 met de verschillende landbouworganisaties (Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat) heeft gesloten. Een van de centrale elementen uit dit akkoord is het Vlaams verzet tegen (Europese) regellast…’.
Demir had uit verklaringen van de premier in de media begrepen dat hij, net als zij, voorstander was van ‘een pauzeknop wat betreft nieuwe Europeesrechtelijke regelgevende initiatieven, onder meer wat betreft de Natuurherstelwet… Ik zou u dan ook willen vragen om de goedkeuring van de Natuurherstelwet… niet te laten agenderen op een van de komende Europese ministerraden, zodat een verdere afwikkeling… niet meer kan gebeuren deze (Europese) legislatuur.’
Alexander De Croo: ‘Mocht je vandaag boeren zoals twintig jaar geleden, zou je voor alles in overtreding zijn.’
Desondanks raakte de Natuurherstelwet goedgekeurd. Maar vorige week doken er signalen op dat De Croo alsnog probeert zijn pauzeknop in te duwen. ‘Op basis van overleg met Nederlandse ambtenaren is duidelijk geworden dat premier De Croo een telefoonronde houdt om andere lidstaten te overtuigen niet mee te stemmen voor de Natuurherstelwet’, liet een rechtstreeks betrokkene weten. Nederland stemde altijd voor de Natuurherstelwet, maar keert na de laatste verkiezingen zijn kar en zal tegenstemmen als de Europese lidstaten hun finale goedkeuring moeten geven. De switch werd aangekondigd door de bevoegde minister Christianne van der Wal van de VVD: de Nederlandse liberalen.
De Duitse positie
Het kabinet van De Croo zou ook contact opgenomen hebben met de FDP, de liberalen in de Duitse regering, om te peilen naar de mogelijkheid van een switch in het stemgedrag van Duitsland, dat tot dusver eveneens pro stemde. Nederland weegt als land te klein om de Natuurherstelwet tegen te kunnen houden, maar dat ligt anders voor een groot land als Duitsland of Hongarije. Voor wie dacht dat de strijd voor de Natuurherstelwet na de goedkeuring door het Europees Parlement gestreden was, is dat een bittere pil. Het kan alsnog mislopen op de laatste horde.
‘In principe is de goedkeuring door de 27 lidstaten een formaliteit als er een akkoord is in het Europees Parlement, na overleg met de Europese Commissie en de Raad van Ministers – de zogenaamde trialoog’, zegt Hendrik Vos, professor Europese Politiek (UGent). ‘Normaal gesproken wordt zo’n akkoord dan op een volgende meeting eenvoudig afgeklopt als een zogenaamd A-punt, waar geen discussie meer over is. Dat er een nieuwe stemming over de Natuurherstelwet zou komen, is dus uitzonderlijk. Maar het is niet onwettig.’
De Natuurherstelwet zou aanvankelijk op 12 april als A-punt passeren op een bijeenkomst van Ecofin, de raad van de ministers van Economische Zaken en Financiën in de EU. Maar De Croo speelde een rol in de wijziging van dat traject – België is momenteel voorzitter van de Europese Unie en weegt dus op de agenda. De Natuurherstelwet zal nu woensdag 20 maart opnieuw besproken worden in het Comité van Permanente Vertegenwoordigers (Coreper) van de lidstaten. Afhankelijk van wat daar uit de bus komt, zal de wet – al dan niet als gewoon af te kloppen A-punt – mogelijk op 25 maart geagendeerd worden op een bijeenkomst van de vakministers voor Milieu (ENVI).
‘Het is nooit gezien dat de premier van het land dat de Europese Unie voorzit, zich leent tot dit soort lobbywerk’, zegt iemand met veel Europese ervaring. ‘In principe zijn alle obstakels door de lange onderhandelingen die aan de wet voorafgingen, weggewerkt. Er is zelfs tegemoetgekomen aan de vereisten van dichtbevolkte regio’s als Vlaanderen. Ik heb het gevoel dat veel politici die toegevingen niet eens kennen. En als ze ze wel kennen, laten ze zich leiden door verkiezingskoorts en niet door wat het beste is voor hun bevolking.’
Slecht weer
Premier De Croo bracht vorige week een werkbezoek aan West-Vlaamse boeren die in de problemen zitten, omdat ze als gevolg van wateroverlast hun gewassen niet kunnen oogsten. Volgens de verslaggeving hadden De Croo en de boeren het vooral over het ‘slecht weer’ en hoe de schade vergoed zou kunnen worden – een discussie over het Rampenfonds versus een weersverzekering. De term klimaatopwarming als oorzaak van het extreme weer viel nergens, het feit dat natuur als buffer tegen zowel overstromingen als extreme droogte kan fungeren evenmin.
Integendeel, natuur en de natuurverenigingen werden weer als vijand gepresenteerd. ‘Mocht je vandaag boeren zoals twintig jaar geleden, zou je voor alles in overtreding zijn’, poneerde de premier. Alsof we geen rekening hadden moeten houden met overbemesting, watervervuiling, stikstofoverlast, klimaatopwarming en overmatig pesticidegebruik waarvan de impact op de volksgezondheid steeds duidelijker wordt. Mochten politici van vooral Open VLD en CD&V twintig jaar geleden hun verantwoordelijkheid genomen hebben, zaten de boeren nu niet met zo veel problemen.
Het is nooit gezien dat de premier van het land dat de Europese Unie voorzit, zich leent voor dit soort lobbywerk.
Maar mede onder hun druk staat Europa vandaag weer op de rem in het streven naar een beter leefmilieu. Plannen om de pesticidewetgeving te verstrengen zijn afgevoerd. Er wordt gemorreld aan de Green Deal en andere klimaatmaatregelen. De Natuurherstelwet is nog altijd niet afgeklopt.
Er is ook een campagne bezig, gestuurd vanuit Nederland en blijkbaar gesteund door een medewerker van het kabinet-Demir, om de Europese Kaderrichtlijn Water, die de waterkwaliteit moet verbeteren, af te laten zwakken. ‘Ik hoop dat Demir beseft wat daar de gevolgen van zouden kunnen zijn,’ zegt een ingewijde. ‘Het zou kunnen impliceren dat alle inspanningen die ze met haar Blue Deal voor het waterbeheer in Vlaanderen gedaan heeft, door een volgende regering met enkele pennentrekken naar de vuilnisbak kunnen worden verwezen.’
Demir benadrukt dat ze in Vlaanderen zal blijven doen wat ze al jaren doet: ijveren voor meer en betere natuur – ze heeft daar veel extra middelen voor vrijgemaakt. Ze zit natuurlijk vast in een regeringscoalitie met twee partijen, Open VLD en CD&V, voor wie natuur vooral in de weg van vooruitgang staat. Ze wil zich nu niet moeien met het federale niveau – dat moeten volgens haar de regeringspartners Groen en Ecolo van De Croo maar doen.
Geloofwaardig politicus
Federaal vicepremier Petra De Sutter (Groen) en minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) wilden zich niet rechtstreeks over de eventuele demarches van De Croo uitspreken. Groen covoorzitter Jeremie Vaneeckhout doet dat wel: ‘Als het klopt, dan misbruikt De Croo zijn positie als premier. Het is dan ongezien: een eerste minister van een land dat een belangrijke instelling van de Europese Unie voorzit die lobbyt tegen EU-wetgeving, want de Natuurherstelwet is goedgekeurd door het Europees Parlement. Zo haalt hij zijn positie als geloofwaardig politicus onderuit en maakt hij zichzelf helemaal los van de federale regeringspartners. De Natuurherstelwet is een onderdeel van de Europese Green Deal, die zal wankelen als de wet gekelderd wordt. De Green Deal stimuleert vernieuwing, economische groei en investeringen. Om dat op het spel te zetten voor enkele stemmen in het kieshokje, is ver voorbij het cynisme.’
Het kabinet van De Croo bevestigt dat er een belronde inzake de Natuurherstelwet is geweest. ‘Wij bellen rond om de posities van andere landen te bepalen en kijken wat de invloed op onze positie is, zoals we voor veel dossiers doen’, stelt woordvoerder Bram Delen. ‘Je mag niet vergeten dat wij en de andere lidstaten als wetgever het recht hebben na te gaan wat er gebeurt. Wij houden daarbij het belangrijke principe van rechtszekerheid voor burgers, boeren en industrie in de gaten. In het verleden is al gebleken dat rechters een strengere invulling kunnen geven aan natuurregelgeving dan wij voor ogen hadden. Daarom zijn we nu extra waakzaam.’
Maar volgens De Croo en anderen is er nog altijd een ‘stabiele meerderheid’ voor de Natuurherstelwet in Europa en zien sommigen vandaag spoken. België zal zich, zoals voordien, in de stemming onthouden.
