Vandaag begint in Montreal een internationale top over biodiversiteit. ‘Wetenschappers zeggen dat de uitdagingen voor de biodiversiteit nog groter zijn dan die voor het klimaat’, zegt deelneemster en Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen). ‘Want er is geen leven op een dode planeet.’
‘De toestand van de biodiversiteit op onze planeet is desastreus slecht geworden’, legt Mieke Schauvliege uit. ‘In 2010 werd op een vorige top in Japan al eens een lijst met specifieke doelstellingen geformuleerd. Daarvan is geen énkele gerealiseerd. Ook niet in Vlaanderen.’
Dat moet dus beter, en daarom zullen vanaf 7 december afgevaardigden uit 168 landen tijdens een nieuwe COP-top (Conference of the Parties to the Convention on Biological Diversity) andermaal een wereldwijd beleid inzake biodiversiteit proberen uit te tekenen.
Mieke Schauvliege: Het is de bedoeling om een derde van de wereldoppervlakte te beschermen als natuur. Om dat te bekomen, is het behoud van de open ruimte heel belangrijk. Als die doelstelling internationaal afgesproken wordt, kan Vlaanderen dat ook niet meer negeren. Dat zal hard aankomen, want het huidige Vlaamse beleid leidt niet naar meer maar naar mínder open ruimte. De Vlaamse regering wil de volgende weken namelijk beslissen om een einde te maken aan de langverwachte bouwshift – dat is de nieuwe, vriendelijke naam voor de betonstop. Onder druk van Open VLD zullen onze gemeentebesturen een gigantische financiële compensatie moeten betalen aan eigenaars van bouwgrond die getroffen worden door de bouwshift/betonstop. Die Vlaamse beslissing legt natuurlijk fors druk op de gemeenten om tóch maar te laten bouwen. In het andere geval moeten zij namelijk uit hun schaarse financiële middelen die eigenaars duur compenseren, zoals de Vlaamse regering heeft beslist. En ondanks een zeldzaam eensgezind protest van de natuurbewegingen, de boerenorganisaties, steden en gemeenten en architectenverenigingen, houdt de Vlaamse regering onverstoord vast aan dat plan. De regering-Jambon is de bouwshift aan het begraven.
Partijen die nog niet zo lang geleden voor een betonstop waren, kunnen daar toch niet zomaar op terugkomen?
Schauvliege: De timing verraadt toch wat de bedoeling is? Eerst worden de verplichtingen tot zware financiële compensaties voor de gemeenten in een decreet gegoten. Pas daarna zal men beginnen met de bouwshift, dus nadat die eerst onbetaalbaar is geworden. Lokale besturen zullen dus financieel bloeden, behalve als ze niets doen. Dat zal dan ook gebeuren. Dus komt er de facto geen bouwshift/betonstop. En komt er géén nieuwe open ruimte bij, want dat was net de bedoeling van die bouwshift/betonstop.
Het enige wat men zal beschermen, is wat al in het Vlaamse regeerakkoord stond, namelijk 1200 hectare ‘watergevoelige openruimtegebieden’. Het cynische is dat die beslissing al genomen werd toen Joke Schauvliege (CD&V) nog Vlaams milieuminister was. Intussen zijn er vier jaar verloren en zijn de plannen van Schauvliege nog altijd niet in een decreet gegoten. Intussen worden er wel nog altijd nieuwe bouwvergunningen uitgedeeld voor die watergevoelige gebieden. En een gemeentebestuur dat zoiets op dit moment wil verhinderen, is sinds die Vlaamse compensatieregeling zelfs verplicht om de eigenaars van die ‘natte bouwgronden’ flink extra te vergoeden. De grote winnaar is Open VLD. Als de dikke vrienden van de grote grondeigenaars hebben de liberalen gebruik gemaakt van de oorlog tussen coalitiepartners N-VA en CD&V om plots belachelijk hoge compensaties te eisen voor eigenaars van gronden – en ze hebben het nog verkregen ook. Open VLD kreeg een vrijgeleide om haar achterban te mogen bedienen, op kosten van de gemeenten en ten koste van de open ruimte en de natuur in Vlaanderen.
U bent erg streng.
Schauvliege: Die watergevoelige openruimtegebieden zijn maar een klein onderdeel van in totaal 30.000 hectare open ruimte die Vlaanderen eigenlijk nog moet beschermen, maar dat kan deze Vlaamse regering geen zak schelen – excuseer mij voor mijn taal. (lacht) Het is erg gesteld met onze Vlaamse natuur, en dus met onze biodiversiteit. Als gevolg van de Europese Habitatrichtlijn van 1992 hebben we op last van Europa 44 ‘beschermde habitatrichtlijngebieden’ moeten aanduiden. Nu blijkt dat amper 3 van die habitatgebieden in goede staat verkeren. Met de andere 41 is het ellendig gesteld. Bijvoorbeeld omdat die gebieden van buitenaf een hoop stikstof binnenkrijgen, door de landbouw, de industrie of het verkeer. De bouwshift of betonstop zou daarin een superbelangrijke stap moeten zijn. Ruimte die er nog is, moeten we open houden, en tegelijk moeten we verharding uitbreken die in de weg ligt – dan heb ik het over wegen en gebouwen.
Moeten ‘foute’ woonwijken dan afgebroken worden?
Schauvliege: Woonwijken afbreken: zo’n vaart zal het niet lopen. Ik denk eerder aan verlaten en vervallen boerderijen, waarin de landbouwers niet meer geïnteresseerd zijn. We zijn niet tegen het leggen van beton, maar alleen op de juiste plaats. We zijn tegen het leggen of het behouden van beton op de verkeerde plaats. Dat moet wel uitgebroken worden. Dat noemt men ‘ontharden’, en dat kan zeker zonder mensen met een eigen huis te treffen. Een studie van het departement Omgeving leert dat er in Vlaanderen niet minder dan 8000 à 9000 hectare ‘nutteloze’ wegen, voetpaden en dergelijke liggen. Ze worden niet of nauwelijks gebruikt. Dat geeft ons ‘onthardingskansen’: bepaalde stukken oppervlakte die we kunnen ontharden zonder veel overlast. Die oppervlakte hebben we nodig omdat het beleidsplan Ruimte Vlaanderen vraagt om minstens 8000 hectare te ontharden in het kader van de strijd tegen de klimaatverandering. Dat is dus van een andere schaal dan projectjes als ‘tegelwippen’, waarvoor minister Zuhal Demir (N-VA) subsidies uittrekt en waarrond ze wedstrijdjes organiseert tussen gemeenten. Dat is niet slecht voor het draagvlak voor ontharding, maar het is volstrekt onvoldoende.
In Montreal zal ook de focus liggen op het bos, zo cruciaal voor de biodiversiteit.
Schauvliege: Het is zéér goed dat Demir met haar ‘bosuitbreidingsplan’ nieuw bos laat aanplanten. Maar nog belangrijker voor de biodiversiteit is dat de Vlaamse overheid bestaande bossen beschermt. Daarin zet Vlaanderen helaas geen enkele nieuwe stap. Ik heb alle omgevingsvergunningen opgevraagd voor het kappen van bos in de laatste tien jaar. Elk jaar wordt er in Vlaanderen nog altijd 200 hectare bos gekapt, mét vergunning.
Ook Natuurpunt kapt ijverig in de door haar beheerde bossen. Zogenaamde ‘exotische’ bomen gaan vlot voor de bijl, maar men maakt van voormalige bosgrond ook graag plaats voor nattere gebieden met een andere fauna en flora.
Schauvliege: Groen zegt ook niet dat er niet één boom gekapt mag worden. Natuurpunt beslist na afweging inderdaad weleens tot het kappen van bomen en bos om tot een andere vorm van natuurbeheer te komen: ook de Europese habitatrichtlijn streeft naar meer open natuur. Al vind ik dat bij dergelijke afwegingen vandaag meer dan vroeger rekening moet worden gehouden met de effecten op het klimaat. Als je een bos kapt, krijg je al snel een habitat die minder koolstof opslaat dan bomen dat doen.
Veel problematischer is de toestand van waardevolle bossen die ‘zonevreemd’ liggen. Het gaat om niet minder dan 12.000 hectare bos in woon- of industriegebieden. Die worden nog altijd vlotjes gekapt omdat de wetgeving dat toelaat. Groen wil dat het Agentschap Natuur en Bos veel strenger is in zijn adviezen aan de provincies en gemeenten over het verlenen van vergunningen om te kappen. Groen vindt trouwens dat bossen met hoge natuurwaarde sowieso niet gekapt mogen worden. Vandaag moeten de kappers dat verdwenen bos wel compenseren met een nieuw bos, maar die nieuwe bossen hebben jaren nodig voor ze dezelfde natuurwaarde hebben en een vergelijkbare capaciteit om koolstof op te slaan. Die zijn ook veel waardevoller dan de nieuwe bosjes die Demir aan het planten is. Vlaanderen vervangt dus oud waardevol bos door jong bos dat nog moet groeien. Bosbehoud is minstens even belangrijk als bosuitbreiding.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier