Na enkele periodes van extreme droogte valt er nu al negen maanden na elkaar meer dan gemiddeld veel regen uit de lucht. Die opeenvolging van extremen verzwakt de gezondheid van onze bomen, zegt boomexpert Arthur De Haeck.
Over de impact van hitte en droogte op de gezondheid van bomen is al aardig wat inkt gevloeid. Denk aan de gevolgen van de extreem warme zomer van 1976. ‘ Uit jaarringpatronen bleek dat sommige bomen die zomer nooit te boven zijn gekomen’, vertelt Arthur De Haeck, expert boom- en bosproblemen bij het Instituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO). ‘Nadien zijn ze nooit meer boven hun gemiddelde groei van voor 1976 uitgekomen. Hun doodsstrijd kan soms decennialang aanslepen.’
Sindsdien is het alleen maar warmer geworden.
Arthur De Haeck: Zeker. Vooral een droge, warme lente is problematisch voor bomen. In de lente krijgen bomen hun bloemen en nieuwe bladeren, waardoor ze meer water nodig hebben. Maar als ze dan over onvoldoende water beschikken, kunnen ze verzwakken en vatbaar worden voor aantastingen.
Aan water was dit voorjaar geen gebrek.
De Haeck: Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar ook te nat weer komt de gezondheid van bomen niet ten goede. Bomen kunnen het water enkel opnemen als er voldoende lucht is in de holtes rond hun wortels. Als die holtes verzadigd zijn met water, zullen eerst de haarwortels en later de wortels zelf langzaam afsterven en kunnen ze dat water niet opnemen. Dat zie je vandaag vooral gebeuren in meer stedelijke contexten. De bodem in de buurt van de boom is er doorgaans verhard, waardoor hij vaak in een soort badkuip met water staat. Zo heb ik, niet toevallig in een stad, enkele weken geleden nog een rij bomen gezien waarvan de bladeren bruin begonnen te worden. De biologische verklaring ligt voor de hand: hun wortels kunnen het water niet opnemen. Ze staan in een verzadigde grond, waarin het water door de verharding niet weg kan.
‘Momenteel zien we grote problemen bij de grove den, een soort die goed is voor meer dan 22 procent van het Vlaamse bosvolume.’
De ene soort lijkt gevoeliger voor extremen dan de andere. Zo is er de fijnspar, die als gevolg van de droogtes van de afgelopen jaren een massale sterfte kende.
De Haeck: Door die droge periodes verzwakten ze, gingen ze minder hars aanmaken en verloren ze hun bescherming voor de letterzetter, een kever die de bomen kapot vreet. Een verrassing was dat niet. Bosbouwers hadden de massale sterfte van de fijnspar al decennia geleden voorspeld. De fijnspar is geen inheemse soort, hij hoort in de bergen thuis. Verontrustender is dat ook soorten die hier altijd groeiden het vandaag lastig krijgen. Door de toename van weerextremen verzwakken ze. Dat proces wordt soms nog versterkt door secundaire factoren zoals de bastkever, een insect dat een voorkeur heeft voor verzwakte bomen. Omdat ze zwakker zijn, kan de kever makkelijker door de schors dringen. De bastkever introduceert op die manier ook vaak schimmels die hij heeft meegenomen van andere bomen.
Regent het nu vaker dan vroeger? 5 vaststellingen
Hebt u een idee hoeveel procent van de bomen in ons land verzwakt zijn?
De Haeck: Dat is onmogelijk te zeggen. Momenteel zien we grote problemen bij de grove den, een soort die goed is voor meer dan 22 procent van het Vlaamse bosvolume. Sinds 2018 wordt een toename van de sterfte gesignaleerd. In sommige bossen loopt dat op tot 50 procent van de bomen. Wij zijn onlangs een onderzoek begonnen naar de oorzaak, maar je mag ervan uitgaan dat klimaatverandering een van de, zoniet de belangrijkste factor is.
Is het toeval dat het ook hier om naaldbomen gaat?
De Haeck: Mijn ervaring is dat de soort minder bepalend is dan de plaatselijke context. Hoe meer ruimte een boom heeft, hoe meer kansen om te wortelen. Wat ook een rol speelt, is het grondtype en de bodemgesteldheid. Bomen die in een valleigrond staan, lijken meer schade te ondervinden van extreme droogte of verzadiging. Daar is een logische verklaring voor. In valleien staat het grondwater in de regel veel minder diep. Een boom heeft daardoor minder diepe wortels nodig. Maar als het grondwaterpeil plots gaat zakken, moet hij zich snel kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie. Hetzelfde is waar als het grondwaterpeil plots weer erg hoog komt te staan, en die nieuwe, diepere wortels dreigen af te sterven.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier