Expert natuurherstel Kris Decleer: ‘We hebben nog maar enkele weken om de Natuurherstelwet te redden’

‘Vlaanderen is op het vlak van Europese natuurverplichtingen de slechtste leerling van Europa’, zegt Kris Decleer, vertegenwoordiger van SER-Europe (Society for Ecological Restoration), een internationale wetenschappelijke organisatie die zich bezighoudt met natuurbeheer en -herstel.

Kris Decleer ziet met lede ogen aan hoe de Europese Natuurherstelwet aan flarden wordt gescheurd door polarisering en verkiezingskoorts. ‘Wetenschappelijke kennis of feiten doen er in het politieke debat nog weinig toe. Er is vooral fake news en desinformatie’, zegt Decleer, na deelname aan een debat in het Europees Parlement.

De Natuurherstelwet van de Europese Commissie moet een eind maken aan de dalende natuur- en milieukwaliteit van onze leefomgeving. Als het aan de Commissie ligt, valt in 2030 minstens 20 procent van land en zee in Europa onder een herstelprogramma. Wetenschappers als Decleer spreken van een gamechanger.

Op 15 juni is er een cruciale stemming in de milieucommissie van het Europees Parlement, op 20 juni vergaderen de Europese milieuministers over de wet. ‘Er is nog hoop,’ zegt Decleer, ‘maar we hebben nog maar enkele weken de tijd om de Natuurherstelwet te redden.’

Geeft u eens een voorbeeld van desinformatie?

Kris Decleer: Dat onze voedselveiligheid in het gedrang komt, is een van de meest gehoorde fabeltjes. Cijfers van de Commissie geven aan dat in Europa maar 21 procent van de geproduceerde granen gebruikt wordt voor menselijke consumptie. De rest gaat naar dierenvoer en biofuels. De Natuurherstelwet zal de landbouw juist productiever en veerkrachtiger maken, bijvoorbeeld door de verhoging van de koolstofstocks in de bodem en de toename van natuurlijke bestuivers en plaagbestrijders. Herstel van natuurlijke ecosystemen en de manier waarop aan waterbeheer gedaan wordt zal landbouwbodems ook minder kwetsbaar maken voor droogteperiodes. Er zijn maatregelen voor gezonde zeeën, met herstel van de visstocks en verhoging van de opslagcapaciteit van CO2. Onze rivieren zullen meer ruimte krijgen om ons te beveiligen tegen overstromingen. Steden zullen leefbaarder worden met minder hittedoden omdat er meer groen en water zal zijn. Zuiver water, schone lucht, een gezond leefmilieu: wie kan daar tegen zijn? Meer natuur in de nabijheid van de mens heeft ook heel wat baten voor de menselijke gezondheid. Dat staat onomstotelijk vast.

U wilt de positieve gevolgen van de Natuurherstelwet benadrukken?

Decleer: Precies, want daar gaat het haast niet over. Het herstel van natuurlijke ecosystemen zal ons ook helpen om ons aan te passen aan de klimaatopwarming, en is zowat onze laatste hoop om nog onder de 1,5 graden temperatuurstijging te blijven zoals in het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken.

Tegenstanders zeggen: we zijn niet tegen natuurherstel, wel tegen de bindende voorschriften die Europa wil opleggen.

Decleer: Men vergeet dat veel van die voorschriften nu al zijn vervat in Europese en Vlaamse natuurregelgeving, alleen worden ze onvoldoende nageleefd. Europa wil dat we de daad bij het woord voegen en legt nu concrete doelen en deadlines op, die ook voor meer rechtszekerheid zullen zorgen voor bedrijven en burgers. In 2010 hadden de lidstaten al afgesproken, in het kader van de Europese biodiversiteitsstrategie, dat in 15 procent van Europa aan natuurherstel zou worden gedaan. Daar is vrijwel niets van in huis gekomen. In Montréal stonden vorig jaar alle Europese landen te applaudisseren bij het akkoord om 30 procent van onze gedegradeerde ecosystemen tegen 2030 te herstellen. Maar dat dreigt dode letter te blijven zonder wettelijke verplichtingen.

De Natuurherstelwet is het sluitstuk van de Europese Green Deal, die voor gezonde en veerkrachtige ecosystemen moet zorgen om ons aan te passen aan klimaatverandering en de klimaatopwarming zo veel mogelijk af te remmen. Niets doen maakt toekomstige actie alleen maar moeilijker en duurder, nog los van de maatschappelijke kosten en ellende waarmee droogte en overstromingen ons nu al opzadelen. Europa stelt hier ook veel financiële steun tegenover: volgens de huidige Europese meerjarenbegroting moet vanaf 2026 10 procent van het Europese budget naar biodiversiteitsmaatregelen gaan.

‘Natuur wordt vaak geframed als de vijand van de landbouw. Maar dat beeld klopt niet als je weet dat er in Vlaanderen elke dag 5 hectare open ruimte wordt verkaveld.’

Tien procent van de Europese landbouwgrond zou straks onder natuurherstel vallen?

Decleer: Op dit moment is er 624 000 hectare landbouwgrond in Vlaanderen. Tien procent daarvan is 62.000 hectare. Dat betekent ook niet dat de boeren die 10 procent van hun land niet meer mogen gebruiken. Het gaat om een ander gebruik ervan. Dat kunnen perceelranden zijn met natuurlijke predatoren, zodat er minder moet worden gesproeid, of zones waar bestuivers zitten, die belangrijk zijn voor de gewassen, of agroforestry. Weet u, naar schatting 70.000 hectare in Vlaanderen zijn paardenweiden van particulieren, evenveel trouwens als de totale oppervlakte natuurreservaat in heel Vlaanderen. Natuur wordt al te vaak geframed als de vijand van de landbouw, maar dat beeld klopt niet als je weet dat er in Vlaanderen elke dag 5 hectare open ruimte wordt verkaveld.

Premier Alexander De Croo (Open VLD) zei dat CO2-vermindering en de klimaatdoelen halen losstaat van de strijd voor biodiversiteit, en dat we ons eerst op het klimaat moeten toeleggen. Anders dreigt de bevolking af te haken.

Decleer: De bewering dat klimaat en biodiversiteit niks met elkaar te maken hebben, klopt wetenschappelijk niet. Gezonde graslanden, venen en bossen zijn cruciaal om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Zonder die veerkrachtige ecosystemen zal de industrie straks nóg veel minder CO2 mogen uitstoten om de klimaatdoelen te halen.

Critici zoals Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zeggen dan weer dat door de Natuurherstelwet alles op slot gaat: transport, woningbouw, landbouw en andere bedrijvigheden zullen in de knel komen door de nieuwe Europese milieuregels.

Decleer: Men mag geen karikatuur van de Natuurherstelwet maken. Er wordt gezegd dat mensen geen huis meer zullen mogen bouwen, omdat verderop een bosje ligt. Terwijl, als we onze ecosystemen opnieuw groter, gezonder en veerkrachtiger maken, ze juist veel beter bestand worden tegen negatieve milieudrukken, zoals stikstofdepositie. En we zullen ons dan ook minder druk hoeven te maken over de kleinere snippers natuur die her en der in Vlaanderen liggen.

‘Zonder veerkrachtige ecosystemen zal de industrie straks nóg veel minder CO2 mogen uitstoten om de klimaatdoelen te halen.’

Europa zal ook niet zeggen hoe lidstaten te werk moeten gaan?

Decleer: Nee, elke lidstaat krijgt twee jaar de tijd voor een nationaal natuurherstelplan. Daarbij hebben we de regie voor een groot stuk zelf in handen.

Natuurherstel lijkt geen overbodige luxe, gezien de staat van de natuur in Vlaanderen.

Decleer: Wij zijn op het vlak van natuur de slechtste leerling van heel Europa. 86 procent van onze beschermde ecosystemen is in slechte conditie. In Nederland bijvoorbeeld is dat maar 50 procent. In Nederland is ook al 20 procent van het grondgebied onder natuurbeheer, waardoor de Natuurherstelwet daar minder impact zal hebben. Wij zitten aan 5 procent, of 7 procent als je heel ruim rekent. Vlaanderen en Nederland hebben weliswaar hetzelfde stikstofprobleem, maar Nederland heeft zijn natuur veel beter op orde dan Vlaanderen.

Volgens premier De Croo is er geen draagvlak voor de Natuurherstelwet. Maar hebben de mensen tijdens de coronacrisis niet juist de natuur in eigen land herontdekt?

Decleer: Politici hebben de opdracht om draagvlak te helpen creëren en aan de mensen uit te leggen waarom maatregelen nodig zijn. Elke euro die in natuurherstel wordt geïnvesteerd, levert onze samenleving een financiële return van 8 tot 38 euro op, heeft de Europese Commissie voorgerekend.