Ze zien er afschrikwekkend uit maar de vuurwantsen, die steeds meer in onze tuinen voorkomen, zijn volstrekt ongevaarlijk.
In de dierenwereld zijn er twee algemene principes om met kleuren om te gaan. Ofwel word je gecamoufleerd zodat je minder opvalt, ofwel word je fel gekleurd, alsof er bij je ontwerp hallucinogene paddenstoelen aan te pas kwamen. Opvallende kleuren kunnen twee functies hebben, die soms gecombineerd worden. Ze kunnen kwaliteiten als partner signaleren, of aangeven dat hun drager beter met rust wordt gelaten, omdat zijn lichaam vol giftige stoffen zit. Het heeft namelijk niet altijd zin te investeren in afweerstoffen als er geen zichtbare afschrikking aan gekoppeld is: als aanvallers niet weten dat ze beter van je afblijven, heb je niets aan chemische bescherming. Een eenvoudige steek of beet uit naïviteit kan al je einde betekenen.
Vuurwantsen bouwen giftige stoffen uit stokrozen in hun eigen chemische verdediging in.
De vuurwants is een schoolvoorbeeld van de laatste categorie. Ze is knalrood met zwarte vlekken, kleuren die je vaak op beschilderde Afrikaanse maskers ziet. Wetenschappers hebben geëxperimenteerd met een breed gamma aan andere zwart-rode combinaties. Ze konden geen patroon verzinnen dat nog feller opviel voor mogelijke wantseneters, zoals vogels. De natuur heeft vanzelf de opvallendste oplossing gevonden, maar ze heeft er waarschijnlijk héél lang over gedaan – in de evolutie van het leven wordt zelden op een paar miljoen jaar meer of minder gekeken.
Vuurwantsen zijn vooral plantaardigafvaleters. Met hun snuit zuigen ze het laatste sap uit afgevallen bladeren en zaden. Ze kunnen zich ook tegoed doen aan de bast van bomen. Op lindebomen kunnen vuurwantsen in zulke hoge concentraties voorkomen dat de stam er rood van kleurt.
Stokrozen behoren tot de lievelingsplanten van vuurwantsen. De diertjes zijn in staat om de giftige stoffen van die plantenfamilie te neutraliseren, met dank aan de afbrekende werking van een zestal bacteriefamilies in hun darmen. Die hebben ze in de loop van hun evolutionaire uitbouw meegekregen. Biologen schatten dat het proces van bacterieel ontgiften van plantenmateriaal in de vuurwants 81 miljoen jaar geleden is begonnen.
Maar de beestjes zijn niet alleen ongevoelig geworden voor de verdedigingsstoffen van sommige planten, ze hebben ook mechanismen ontwikkeld om diezelfde stoffen in hun eigen afweer in te bouwen. Tientallen plantenstoffen zijn zo in het wapenarsenaal van de vuurwants terechtgekomen. De efficiënte vuurwantsverdediging steunt op een recuperatie van giftige plantenstoffen door middel van bacteriën waarmee de diertjes in symbiose leven. Ze vormen de frontlinie van hun beveiliging en de voornaamste reden achter het etaleren van het rood-zwarte waarschuwingspatroon. Vogeltjes kunnen verlamd raken na het opeten van vuurwantsen. Omdat de wantsen dikwijls in grote groepen voorkomen en doorgaans niet kunnen vliegen, zou een vogel er gemakkelijk een aantal kort na elkaar kunnen oppikken. Dat zou hem slecht bekomen.
Voor mensen zijn vuurwantsen volstrekt ongevaarlijk. Ze kunnen ons niet bijten of steken. Zoals veel wantsen ruiken ze onaangenaam, maar ze veroorzaken geen overlast, zelfs niet in tuinen waarin ze massaal voorkomen. Ze mogen wel blij zijn met de klimaatopwarming, want ze zijn warmtegevoelig, zodat hogere temperaturen goed voor ze zijn. Maar ze zijn ook in staat om zich in relatief korte tijd aan winterkoude aan te passen. De vuurwants is een succesnummer.
