‘Beste Nicolas Saverys, het feodale tijdperk is voorbij – ook voor miljardairs’

De aanvallen op milieuverenigingen als Natuurpunt worden steeds driester. Boeren, grootgrondbezitters en jagers willen het platteland weer voor hen alleen. ‘De strijd voor het natuurbehoud gaat zware tijden tegemoet, net nu je voelde dat het misschien ten goede aan het keren was’, vindt bioloog Dirk Draulans.

‘Natuurpunt is een linkse ecoterroristische vereniging die op een oneerlijke manier bijvoorbeeld landbouwfamilies gronden afhandig maakt.’

‘Vogelbescherming Vlaanderen is de militaire tak van Natuurpunt.’

Natuurpunt zijn ‘groene theoristen die de Belgische economie en het vergunningenbeleid platleggen’.

Dat zijn niet de woorden van CD&V-voorzitter Sammy Mahdi, noch van federaal premier Alexander De Croo (Open VLD) of lawaaimaker Jean-Marie Dedecker (N-VA). Dat had zeker gekund, maar aan het woord in de kranten De Standaard en De Tijd was deze keer reder, kasteelheer en miljardair Nicolas Saverys.

Meneer Saverys staat in de top vijftig van De Rijkste Belgen. Hij is in zijn wiek geschoten omdat Vogelbescherming Vlaanderen hem juridisch viseert in een zaak van mogelijke overtreding van de jachtwetgeving. Bovendien overbieden Natuurpunt en verenigingen als de vzw Durme en het Limburgs Landschap hem en de zijnen af en toe bij een verkoop van gronden. Dat kan alleen door de gulle subsidies die de verenigingen van de Vlaamse overheid krijgen.

Wafelenbak

Het dispuut sleept al een tijdje aan. Meneer Saverys en andere grootgrondbezitters-jagers hebben in 2013 de Vlaamse Vereniging voor Gelijkberechtiging Natuurbeheer (VVGN) opgericht. Hun claim? De subsidies voor natuurverenigingen zijn in feite illegale staatssteun en ze willen dan ook dat die worden terugbetaald. Ze dienden daarvoor een klacht in bij de Europese Commissie. Die heeft onlangs beslist dat ze de zaak ‘diepgaand’ zal onderzoeken.

Natuurverenigingen, aldus de claim van de VVGN, organiseren al eens een wafelenbak of een houtverkoop of houden een bar open, om hun werkingskosten te dekken. Daardoor zouden ze ‘commerciële ondernemingen’ zijn, en vallen ze in een ander statuut voor overheidssubsidiëring. Gevolg? Het toegekende geld moet teruggevorderd worden. Het zou voor het voorbije decennium gaan over tientallen, misschien zelfs honderden miljoenen euro’s.

Voor een goed begrip: met de overheidssteun vervullen verenigingen als Natuurpunt taken rond natuurbehoud en -beheer die de Vlaamse overheid móét uitoefenen onder druk van Europese regelgeving. De verenigingen kunnen daarbij rekenen op de inzet van een groot aantal vrijwilligers die hun tijd en energie onbaatzuchtig ter beschikking stellen. Maar een aankoop- of beheerbedrag wordt zelden voor de volle pot gesubsidieerd, dus moeten ze een deel van het bedrag zelf ophoesten. Daarvoor organiseren ze crowdfundings, maar ook acties als een wafelenbak. En dat heeft niets, maar dan ook niets te maken met commerciële activiteiten – ze dienen uitsluitend het algemeen belang. Bovendien zijn veel natuurgebieden minstens gedeeltelijk opengesteld voor het publiek en kunnen mensen er ongestoord van de natuur genieten.

130.000 gezinnen

Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft zich ooit over de kwestie uitgesproken. Ze stelde toen onomwonden dat Saverys en de zijnen de natuur voor hen alleen willen, zodat ze er ongestoord kunnen jagen. Dat ontkennen ze zelfs niet. ‘Jacht is ook natuur’, gromde meneer Saverys in De Standaard, en dat we ‘natuur niet moeten laten vertrappelen door de vele bezoekers’.

Iemand zou meneer Saverys eens moeten toefluisteren dat het feodale tijdperk al een tijdje achter ons ligt. Helaas voor hem is onze natuur niet langer van jagende kasteelheren die er volle zeggenschap over hebben. Grootgrondbezitters, boeren en jagers – dat is wel glashelder – krijgen het stilaan serieus op hun heupen van de nieuwe speler op het platteland die natuurverenigingen zijn. Die verenigingen winnen aan maatschappelijk aanzien en dus gewicht. Natuurpunt bijvoorbeeld telt meer dan 130.000 gezinnen als lid.

Voor miljardairs als meneer Saverys zou het trouwens een koud kunstje moeten zijn om meer te bieden dan Natuurpunt als ze een terrein willen verwerven. Met de advocatenkosten voor deze zaken die al jaren aanslepen, hadden ze ongetwijfeld veel grond kunnen kopen. Het doet waarnemers vermoeden dat er iets héél anders speelt dan achter het net vissen bij de aankoop van gronden, namelijk het kapotmaken van natuurverenigingen. Meneer Saverys verkneukelde zich in een krant al over een mogelijk faillissement van Natuurpunt.

‘Hoe de boeren Natuurpunt verdacht maken, is verbijsterend’

Pottenkijkers

Ik was al voor een stevige rijkentaks. En sinds ik de natuur- en andere vriendelijkheid van meneer Saverys heb leren kennen, ben ik daar een nog grotere voorstander van geworden.

Er zijn trouwens voorbeelden van jagers die er wel in geslaagd zijn gronden weg te kopen voor de neus van natuurverenigingen – ook gronden die een grote waarde hadden voor de eventuele uitbreiding van bestaande natuurreservaten. Bovendien kunnen ook privé-eigenaars sinds 2017 een beroep doen op overheidssubsidies voor het beheer van hun gronden. Het impliceert wel dat ze met wat regels en reglementen rekening moeten houden.

Dat laatste is niet evident. Een jager-kasteelheer, destijds zelfs voorzitter van Landelijk Vlaanderen (een belangenvereniging van privé-eigenaars), ging er prat op dat hij zijn domein uitzonderlijk natuurvriendelijk beheerde. Maar hij werd wel betrapt toen hij duizend gekweekte eenden wilde uitzetten voor de jacht, en werd daarvoor in 2022 veroordeeld. Dat soort mensen wil geen pottenkijkers in ‘hun’ natuur.

Ruk naar rechts

De bestuurders van Natuurpunt zijn nogal gerust in een goede afloop van de klacht van meneer Saverys en de zijnen. Ze rekenen erop dat ze overtuigend kunnen aantonen dat ze zich uitsluitend inzetten voor het algemeen belang. In het recente verleden waren er in Nederland en Duitsland vergelijkbare klachten bij Europese instanties over zogenaamde illegale staatssteun gekomen, en die zijn verworpen. De ‘commerciële nevenactiviteiten’ werden niet als marktvervalsend beschouwd.

Maar de Europese Commissie zit in de greep van een ruk naar rechts, en dat betekent niet vooruit- maar achteruitgaan. Het laatste halfjaar werd duidelijk dat het moeilijker zal worden om broodnodige natuur- en milieuregelgeving op Europees niveau doorgeduwd te krijgen.

In Nederland wordt nu zelfs aangedrongen op regelgeving waardoor milieuverenigingen niet langer naar de rechter kunnen stappen om vergunningen aan te vechten in het kader van ‘het algemeen belang’ – alleen ‘persoonlijke belangen’ zouden nog mogen spelen. Een ruk naar rechts impliceert dat autoriteiten het niet meer pikken dat ze moeten letten op wat ze doen, omdat ze anders door ‘linkse ecoterroristen’ gedagvaard dreigen te worden. Want als ze dan op ‘activistische rechters’ vallen, hebben ze een probleem. De strijd voor het natuurbehoud gaat zware tijden tegemoet, net op het moment dat je voelde dat het misschien ten goede aan het keren was.

Maar ik wil constructief afsluiten en meneer Saverys volledig gratis een advies geven: gaat u eens op bezoek bij uw collega-kasteelheer graaf John de Marnix de Sainte Aldegonde in Bornem. Die stelt zijn kasteel en kasteeldomein geregeld open voor het publiek. Deze zomer, nog tot 30 september, kan iedereen er terecht voor de tentoonstelling DauwRauw, georganiseerd door het cultuurcentrum Ter Dilft. Het is een combinatie van erfgoed, kunst en uitzonderlijk mooie natuur langs een oude Schelde-arm. De graaf verzamelt originele gravures van Pieter Bruegel de Oude – zelfs die kunnen bekeken worden en staan centraal in het initiatief. Het is een aanrader, zeker ook voor iemand als meneer Saverys.