Aanleg Katerbos in Wevelgem tegengehouden: ‘Angst van buurtbewoners is ongegrond’

Volgens professor bosecologie Bart Muys is de aanleg van het Katerbos in Wevelgem onterecht op de lange baan geschoven: ‘Voor dit soort bodem heeft de komst van een bos weinig effect op de waterbalans.’

De lokale afdeling van Natuurpunt Wevelgem kocht een stuk landbouwgrond om een nieuw bos te planten. Aan Radio 2 West-Vlaanderen verduidelijken ze dat het om oorspronkelijk natuurgebied gaat dat ze in ere willen herstellen. Het bos zou het Katerbos gaan heten en past binnen het Bosplan van de Vlaamse regering om tegen 2024 4000 hectare nieuw bos aan te leggen.

Vreemd genoeg protesteerden de buurtbewoners tegen de komst van het bos. Ze argumenteerden dat de bomen te veel vocht uit de grond zouden trekken en zo scheuren in hun huizen zouden veroorzaken. Landbouwers waren dan weer boos dat er landbouwgrond zou verdwijnen.

Na tussenkomst van de gouverneur van West-Vlaanderen, Carl Decaluwé (CD&V) werd de beslissing over het bos uitgesteld. Hij trok per direct de vergunningsaanvraag voor het bos in en wil eerst met alle betrokken partijen rond de tafel zitten. 

Maar is het mogelijk dat nieuwe bossen zo veel vocht uit de grond kunnen halen dat het grondverzakkingen tot gevolg kan hebben? En hebben de protesterende landbouwers een punt dat er te veel West-Vlaamse landbouwgrond verdwijnt en omgezet wordt in natuurgebied? Volgens professor bosecologie zijn de argumenten van de betogers ongegrond: ‘Als landbouwgrond wordt omgezet in bouwgrond, kraait daar geen haan naar!’

Wat vond u van het nieuws dat de beslissing over het bos uitgesteld werd?

Bart Muys: Ik heb de bodemkaarten doorgenomen en het lijken me redelijk normale gronden. Ik zie dus niet in hoe er grote risico’s zouden kunnen zijn voor de waterhuishouding van het gebied. Bovendien gaat het om een relatief klein bos. De angst van de buurtbewoners lijkt me dus ongegrond.

De bewoners geven aan dat er nu al scheuren zijn in de huizen. Het is zeker niet vanzelfsprekend dat er door het aanplanten van een bos meer grondverzakkingen zouden zijn. Als het klopt wat buurtbewoners beweren over de huidige staat van hun huizen, moet er op de echte oorzaak gefocust worden.

Zo wordt er in West-Vlaanderen enorm veel water opgepompt voor de landbouw. Door jarenlang meer water op te pompen dat door regen in de grond sijpelt, zijn de grondwatertafels fel gezakt. Ook dat kan slechts in uitzonderlijke gevallen tot stabiliteitsproblemen voor huizen leiden.

Kunnen bossen dan geen impact hebben op de waterbalans?

Muys: Van het water dat op een bos valt, verdampt 10 à 20 procent meer dan op landbouwgrond. Er is voor dezelfde oppervlakte namelijk een grotere dichtheid aan bladeren. Anderzijds is er veel minder oppervlakkige afstroming bij een bos. Water infiltreert makkelijker en er is nauwelijks nog erosie. Voor dit soort bodem heeft de komst van een bos dus weinig effect op de waterbalans.

Grond kan alleen verzakken door bossen wanneer er een dikke veenlaag in de grond zit. Door de extra verdamping kan die laag uitdrogen, oxideren en krimpen. Maar dat kan ook gebeuren bij het draineren van poldergronden. Dat hebben ze bijvoorbeeld in Noord-Holland gedaan om van het huidige Randstadgebied productieve weides te maken. Daarom ligt Amsterdam nu vijf meter onder de zeespiegel.

Dat de watervoorraden stelselmatig verminderen is dus een legitiem probleem, al is de impact van intensieve groenteteelt vele malen groter dan het aanleggen van bossen. Sterker nog: we hebben die natuur nodig om ons te beschermen tegen het verder verdrogen van ons landschap. Het gebeurt veel te vaak dat bosuitbreiding tegengewerkt wordt omwille van nepargumenten zoals deze. 

Waarom reageren buurtbewoners en landbouwers zo afwijzend op de komst van nieuwe bossen?

Muys: Het toont aan welke rol misinformatie kan spelen. Bewoners worden wellicht bang gemaakt voor nadelen die er gewoon niet zullen zijn. Het kan zijn dat het verhaal van de scheurtjes verzonnen is door een buurtbewoner om angst op te wekken bij zijn buren. 

Maar de druk kan ook vanuit de landbouwsector komen. Elk jaar verdwijnt in Vlaanderen meer dan 2.000 hectare landbouwgrond aan verstedelijking, en daar kraait geen haan naar. Maar als we een bos willen uitbreiden, leidt dit vaak tot hevige reacties. De landbouwsector gelooft dat ze moeten blijven vechten tegen elke bosuitbreiding, terwijl bosuitbreiding al 25 jaar in het verplichte gedeelte van het Structuurplan Vlaanderen staat. De polarisatie die ontstaan is door de stikstofcrisis heeft het alleen maar erger gemaakt.

Er zijn studies gedaan in zowel het binnen- als buitenland die aantonen dat onroerende goederen waardevoller worden wanneer de omgeving vergroent. Dit bos gaat de waarde van de omliggende huizen gevoelig doen stijgen. De positieve gevolgen van het Katerbos zullen vele malen groter zijn dan de negatieve effecten, als die er al zijn.

Waarom zijn er eigenlijk zo weinig bossen in West-Vlaanderen?

Muys: Tot halverwege de 19de eeuw was West-Vlaanderen een enorm bosrijke provincie. Rond 1860 brak een aardappelplaag uit die een hongersnood met zich meebracht. Toen was er nood aan extra landbouwgrond om te kunnen overleven. Men heeft in die periode een groot deel van de resterende bossen gekapt. Sindsdien is West-Vlaanderen zo bosarm.

De streek rond Kortrijk, waar het Katerbos zou komen, is bijzonder grijs. Het is voor die streek moeilijk om geschoolde werkkrachten aan te trekken. Het aantrekkelijker maken van die regio door de leefomgeving te vergroenen, is een uitstekend idee en zelfs noodzakelijk. Bossen hebben naast ecologische ook belangrijke economische voordelen. Die onderschat men vaak. 

Het omzetten van landbouwgrond in bossen is trouwens niet noodzakelijk een permanente evolutie. Als in de toekomst weer een voedseltekort zou ontstaan, kan de bestemming van die grond terug wijzigen. Maar nu is er meer dan genoeg landbouwgrond, al wordt die zeker niet efficiënt genoeg gebruikt. We moeten er vooral voor zorgen dat er geen landbouwgrond meer wordt omgezet in bouwgrond. De betonstop moet er komen: hoe sneller, hoe beter.