Vrijwilligers herstellen zeegrasvelden: ‘Het is als onderwater tuinieren’

Op de bodem van de Baltische Zee herstellen duikers het zeegras om klimaatverandering tegen te gaan.

Vlak voor de kust van Kiel in Noord-Duitsland graven duikers met een handspaan smaragdgroene zeegrasscheuten compleet met wortels uit een dichte onderwaterweide op. Voorzichtig schudden ze het sediment los en stoppen ze de plantjes in gele zakken.

Terug aan land bewaren ze de scheuten in grote koelboxen voordat ze de volgende dag naar een kaal gebied verder naar het noorden gaan om ze in cirkels te herplanten. Eén duiker houdt een lijn vast die door een andere gebruikt wordt om door het troebele water te navigeren.

Dit nauwgezette werk maakt deel uit van een nieuw project waarbij lokale burgers worden getraind om zeegrasvelden in de Baltische Zee te herstellen in de hoop klimaatverandering tegen te gaan.

De graslanden fungeren als enorme natuurlijke putten die miljoenen tonnen koolstof kunnen opslaan, maar door de verslechterende waterkwaliteit zijn ze de afgelopen eeuw sterk afgenomen, zeggen wetenschappers.

‘Het is net als onderwater tuinieren’, zegt Lea Verfondern (21) een dierenartsassistente die deel uitmaakte van de eerste groep burgers die begin juli de training bijwoonde.

‘Iedereen zou een bijdrage moeten leveren aan de bescherming van het milieu omdat het ons allemaal aangaat’, aldus Verfondern.

Volgens een onderzoek uit 2012 slaan zeegrassen per vierkante km meer dan twee keer zoveel koolstof op dan bossen op het land. De planten helpen ook bij het ondersteunen van de visserij en het beschermen van kusten tegen erosie.

Alleen al in Europa is tussen 1860 en 2016 een derde van het zeegras verloren gegaan, zo bleek uit een onderzoek uit 2019, waardoor koolstof in de atmosfeer terecht is gekomen en de opwarming van de aarde is versneld.

Hoewel er wereldwijd nog andere initiatieven zijn om de planten te herstellen, is het SeaStore Seagrass Restoration Project in Kiel, dat wordt uitgevoerd door het GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research, een van de eerste projecten waarbij burgers dit autonoom kunnen doen.

Zee vergroenen

Aan het hoofd van het zeegrasinitiatief in de Baltische Zee staat Angela Stevenson, een postdoctoraal onderzoeker bij GEOMAR die de afgelopen jaren drie testvelden heeft geplant en ontdekt heeft dat scheuten veerkrachtiger zijn dan zaden.

De maritieme natuurbeschermingsgroep Sea Shepherd leverde de eerste groep vrijwilligers en regelde uitrusting, voedsel, schuilplaatsen en vergunningen.

‘Ons doel is om het na deze proefperiode op te schalen’, zegt Stevenson. ‘Het uiteindelijke doel is om de Baltische Zee opnieuw groen te maken.’

Martin Lampe, 52, een van de vrijwilligers, zegt dat de Oostzee zo veranderd is sinds hij er in zijn jeugd ging duiken dat hij het gevoel had dat hij niet anders kon dan helpen.

‘Dagen zoals vandaag laten me zien dat we de situatie echt onder controle kunnen krijgen als genoeg mensen een bijdrage leveren’, aldus de IT-technicus.

Het GEOMAR-team onderzoekt daarnaast hoe goed zeegras bestand is tegen temperatuurstijgingen. Het hoopt meer hittebestendige soorten te kweken omdat zeegrassen, in tegenstelling tot vissen, niet naar koelere klimaten kunnen migreren als de oceanen opwarmen.

Met het plukken van bloeiend zeegras wil het team ook zaden oogsten en experimenteren met het planten ervan op de zeebodem. Mocht deze aanpak succesvol zijn, zou dit een veel minder arbeidsintensieve herstelmethode zijn.

Stevenson schat dat het met de huidige aanpak een half miljoen duikers zou kosten om een jaar lang 12 uur per dag scheuten te planten om al het verloren zeegras in de Baltische Zee langs de Duitse kust te herstellen.

Zelfs dan zouden hun inspanningen slechts een klein deel van de Duitse uitstoot voor hun rekening nemen.

‘We zullen nieuwe technologieën moeten bedenken die ons helpen om koolstof ook kunstmatig te verwijderen’, zegt ze. ‘Maar als we de natuurlijke oplossingen om koolstof op te slaan al hebben, kunnen we die net zo goed gebruiken.’