Textielonderneemster Julie Lietaer: ‘De duurzaamste aankoop is de aankoop die je niet doet’

Honderd procent duurzaam textiel is een illusie, maar dat houdt de Kortrijkse start-up Ariadne Innovation niet tegen om ontwerpers, producenten en retailers de weg naar circulaire mode te wijzen.

Julie Lietaer geeft het toe: naamsverwarring valt niet uit te sluiten wanneer het over haar geesteskind gaat. De keuze was nochtans weloverwogen toen ze drie jaar geleden haar start-up oprichtte. Ariadne Innovation, naar de dochter van koning Minos van Kreta die Theseus uit het labyrint hielp ontsnappen nadat hij de minotaurus had gedood. Dat ze zich daarbij van een lange draad bediende, mag toepasselijk heten.

Lietaer, telg uit een West-Vlaamse textieldynastie, is ceo van de European Spinning Group waar alles draait rond de productie van lange draden. Toch werkt de link met de Griekse mythologie op een ander niveau. De weg tonen in een labyrint, dat is precies wat de Kortrijkse start-up beoogt. Het bolwerk bestaat evenwel niet uit muren, dode hoeken en doodlopende steegjes. Ariadne werpt zich op als virtuele gids in de gelaagde, fijnmazige wereld van de textielsector. De bezoekers zijn overigens geen vreemden, we spreken over een B2B-initiatief. Het zijn grote en kleine spelers uit alle geledingen van de textielsector die bij de hand worden genomen in hun zoektocht naar duurzame innovatie. Ariadne heeft daarvoor een digitale assistent ontwikkeld die…Ellie.Connect heet.

Antecedenten in de Griekse mythologie zijn niet bekend, maar veelzijdig is ze beslist. Ellie is in de eerste plaats de spil van een ecoysteem, een netwerk in feite van intussen meer dan 500 bedrijven die knowhow uitwisselen en partnerschappen smeden. Verder houdt Ellie de vinger aan de pols van de transitie in de sector. Via podcasts, nieuwsbrieven en allerhande interactieve tools worden duurzame ontwerpmethodes, productieprocessen en sourcingstrategieën toegelicht en verspreid.

Innoveren is één zaak, klanten vinden iets anders, zeker in een hypercompetitieve en eerder traditioneel ingestelde markt. Ellie biedt daarom ook marketingtools, zoals een digitale showroom om nieuwe producten binnen het netwerk te presenteren. Registeren is gratis, maar Ariadne is wel degelijk een winstgedreven bedrijf. Geavanceerde diensten zoals advies op maat vergen een betalend premium abonnement.

Hack your jeans

‘Het is in feite een coronaproject’, zegt Lietaer. ‘Ik was bij ESG al lang bezig met duurzaamheid. Zo hebben we een methode ontwikkeld om afgedankte jeans te recycleren als grondstof voor duurzaam garen. ESG Green, zoals die collectie heet, leent zich voor hoogwaardige toepassingen, upcycling dus. Ook daar hebben we een community rond gebouwd, hackyourjeans. Dat ging hard, er was veel belangstelling van producenten, designers, retailers maar ook van hogescholen. De lockdown verplichtte ons de hele werking online te organiseren, en dat heeft voor een aha-moment gezorgd. Ik zag de potentie van een digitaal platform om te sensibiliseren voor duurzaam, circulair textiel en de kennis daaromtrent te bundelen’.

Ze mag dan founder en funder zijn, Lietaer staat niet zelf op de loonlijst van Ariadne. Dat is wel het geval voor Florence Lootens, een van de twee fysieke medewerkers die Ellie ondersteunen. ‘We proberen zoveel mogelijk te automatiseren ’, zegt Lootens. ‘Artificial Intelligence wordt daarbij een steeds belangrijkere troef. Maar soms is een menselijke tussenkomst noodzakelijk, bijvoorbeeld bij het uitstippelen van transitieplannen, sourcing of marketingstrategieën op maat’.

Wat Lootens alleszins beter kan dat eender welke digitale assistent is aanstekelijk vertellen over de reële impact van Ariadne Innovation. Neem nu het sokkenverhaal dat zijn oorsprong vindt in de ontwikkeling van ESG Green. ‘We zijn daarmee op tournee geweest, tot bij de eindgebruiker’, vertelt ze. ‘Met succes, er kwamen meteen vragen naar praktische toepassingen. Een retailer wilde graag sokken van duurzaam garen. We hebben daarop de enige, overblijvende sokkenbreier van België gecontacteerd, een vrij traditioneel bedrijf dat zelfs nauwelijks actief is op het internet. De ceo stemde toe om een proeflot te produceren, meer ui  sympathie dan uit overtuiging. ‘Voor mijn klanten moet ik het niet doen’, zei hij, ‘die liggen niet wakker van duurzaamheid’’. Technisch bleek het niet zo moeilijk, en niet veel later konden we de sokken als een use case aan ons netwerk voorstellen. Het resultaat overtrof onze verwachtingen: drie verschillende retailers waren meteen geïnteresseerd. We hebben ze in contact gebracht met de Belgische sokkenbreier die intussen zijn mening heeft bijgesteld. Zijn klanten liggen wel wakker van duurzaamheid, hij heeft intussen trouwens gepolst of duurzaam garen in verschillende kleuren kan worden geleverd’.

Nog zo’n verhaal: een groot bedrijf wil zijn personeel met nieuwe, beschermende werkkledij uitmonsteren. De operatie dreigt gepaard te gaan met een enorme afvalberg, honderden klio’s afgedankte werkplunje lijken veroordeeld tot de verbrandingsoven. Na tussenkomst van Ellie kiest de directie alsnog voor recyclage. Of zal ze vertellen over de Belgische retailer die onder Ellies impuls besliste zijn sourcing van Azië naar Europa te verleggen? Een recent voorbeeld van impact is het Living Labs project met sociale inzamelaars van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (Vlaio). ‘De drie grootste spelers, Kringwinkel, Oxfam en Wereld Missie Hulp, zijn betrokken’, zegt Lootens. ‘Wij verzorgen de coördinatie en leveren expertise uit ons netwerk. Bedoeling is de niet-verkoopbare stroom zoveel mogelijk te valoriseren, onder meer door het ontplooien van een reeks testlabo’s’.

De ecologische voetafdruk van mode

De urgentie van de transitie blijkt uit enkele nuchtere cijfers. De Ellen McArthur Foundation, een Britse ngo die ijvert voor een circulaire economie, voorspelt dat textiel tegen 2050 zo’n 25 procent van de mondiale CO2-uitstoot zal genereren. Textiel valt in deze overigens niet te reduceren tot mode of kledij, ook matrassen, meubelbekleding en technisch textiel zoals pakweg tentzeilen vallen onder de noemer.

Toch is de voetafdruk van fashion aanzienlijk. Het produceren van één jeansbroek vergt 7.000 liter water, het equivalent van negen jaar drinkwaterconsumptie van een volwassen mens. Natuurlijk wordt er al aan recyclage gedaan. Kledingcontainers horen bij het straatbeeld, consumenten vinden massaal de weg naar tweedehands en vintage, zowel in fysieke winkels als online via platforms zoals het razend populaire Vinted. Het idee dat schoenen, hemden, broeken, jurken en truien een tweede, evenwaardig leven krijgen, helpt om zonder veel schuldgevoelens toe te geven aan de drang om de garderobe met grote regelmaat te vernieuwen.

In werkelijkheid echter komt slecht een kleine fractie in aanmerking voor hergebruik of upcycling. Europeanen gooien jaarlijks 2 miljoen ton kledij weg. Daarvan belandt 70 procent via opkopers op de Afrikaanse markt. De helft van die gigantische textielberg blijkt ook naar lokale standaarden onverkoopbaar en eindigt roemloos op slecht beheerde stortplaatsen.

Vechten Ariadne en Ellie tegen de bierkaai? ‘Zo mag je het niet bekijken’, zegt Julie Lietaer. ’Ik zie dit als pionierswerk. Textiel is erg complex, er zitten veel schakels in de keten. Wondermiddelen bestaan niet, 100 procent duurzaam is een illusie. Maar dat mag geen uitvlucht zijn, we moeten zoveel mogelijke stappen vooruit zetten’. Ook de consument speelt daarbij een rol. Het is een cliché, maar de duurzaamste aankoop is de aankoop die je niet doet. ‘Kies voor kwaliteit’, raadt Lietaer aan. ‘Draag het zo veel en zo lang als mogelijk. En als een stuk end of life is, zorg er dan voor dat het op een kwaliteitsvolle manier wordt gerecycleerd. Liever niet via kledingcontainers, want dan belanden afgedragen kleren toch vaak in Afrika. Verkoop ze tweedehands, of breng ze naar een recyclagepark waar ze desnoods hersteld worden.’  

Behartenswaardig advies, maar bereikt ze er de consument mee die massaal voor fast fashion kiest? Nieuw is het fenomeen allerminst, maar de Chinese online modediscounter Shein heeft de populariteit van wegwerpmode naar ongekende hoogten gestuwd. Een trouwjurk voor 43 euro? Een paar muisklikken en het wordt thuis geleverd. Slimme marketing met influencers in een glansrol zetten een turbo op het succes. Dat Shein vorig jaar in de Antwerpse Schuttershofstraat een fysieke winkel mocht openen, kan er bij Lietaer moeilijk in. ‘Dat druist in tegen alle duurzaamheidsbeloftes van de lokale politici’, stelt ze vast. ‘Fast fashion is een erg nefast verschijnsel dat echter spoort met fast media. Als je zo nodig iedere dag met een andere outfit op Instagram of TikTok wil verschijnen, dan kom je onvermijdelijk bij fast fashion uit’.

Wat moet de overheid doen?

Sensibilisering alleen zal niet volstaan om het tij te keren. ‘Overheden moeten consumenten helpen om de juiste keuzes te maken’, vindt Lietaer. De Europese Green Deal omvat alvast een belangrijk textielluik, de Strategy for Sustainable and Circular Textiles. Het beteugelen van greenwashing is daarin een prioriteit. ‘Daar valt veel winst te boeken’, zegt Lietaer. ‘Zo kan labeling veel transparanter. Het moet worden verboden om iets 100 % circulair te noemen, wanneer er geen rekening wordt gehouden met end of life ownership. Locally made is nog zo’n vage claim. Een kledingstuk wordt misschien wel in België ontworpen, maar de stof komt wel uit China. Of andersom: vlas wordt weliswaar hier geteeld, maar daarna reist het naar China of India voor verwerking. Wat betekent dan nog het kwaliteitslabel European Flax Linen? De consument heeft recht op informatie waarin het volledige plaatje, de Life Cycle Impact, wordt verrekend’.

De nieuwe Europese regelgeving is nog in ontwikkeling, maar Ariadne gaat er al mee aan de slag. ‘We organiseren presentaties en workshops om onze leden voor te bereiden’, zegt Lootens. ‘De Strategy for Sustainable and Circular Textiles is bedoeld voor grote spelers, producenten en retailers. We proberen echter ook kleinere bedrijven warm te maken, want iedereen heeft er baat bij’.

In weerwil van zijn reputatie is textiel hightech. Technologische innovatie is dan ook een van de draden die Ariadne volgt op het pad naar duurzaamheid. Tussen de talloze nieuwigheden  is fashion on demand een van de meest belovende. ‘Het is vooral een online verhaal’, zegt Lootens. ‘Stukken worden enkel op bestelling geproduceerd, bij voorkeur dicht bij de consument. Dat model werkt samen met nieuwe apps om je lichaam te scannen zodat je altijd de juiste maat bestelt. Dat zijn twee vliegen in één klap, je vermijdt afval bij de productie en onverkochte stocks in de retail’. Het is geen toekomstmuziek, vooral knit-on-demand is trending op het internet. ‘Breien is een materiaaltechniek die zich leent voor on-demand’, zegt  Lietaer. ‘Bij geweven stoffen ligt het complexer, maar ook daar wordt aan gewerkt. Vlaanderen heeft als regio van machinebouwers grote troeven, ze zitten trouwens in ons ecosysteem. Op termijn kan dit een stuk van de textielproductie naar Europa terughalen. Reshoring, ook dat kan bijdragen aan de transitie’.