Regenwater drinkbaar maken: een goed idee?

Regenwater opvangen en gebruiken heeft veel voordelen, niet in het minst voor het grondwaterpeil. Maar moeten we het ook drinken?

Aline, Bruno en hun twee kinderen gebruiken regenwater voor alle huishoudelijke doeleinden: persoonlijke hygiëne, schoonmaak, tuinonderhoud, afwassen, wassen en eten. Ook al is hun huis aangesloten op de waterleiding.

‘Het is een beperking, maar zo kunnen we ons verbruik beter controleren’, legt Aline uit. ‘De kinderen vragen bijvoorbeeld altijd of ze in bad mogen of niet, afhankelijk van hoeveel water we hebben. Het is niet alleen een kwestie van geld besparen, het gaat erom dat we ons ervan bewust zijn wanneer we de sluizen open kunnen zetten en wanneer niet.’

Misverstanden

In een tijd waarin het risico op droogte steeds groter wordt, helpt het opvangen van regenwater om de kringlopen te verbeteren en de veerkracht te vergroten, op individuele maar vooral collectieve schaal.

Maar eerst moeten er enkele misverstanden over onze waterhuishouding de wereld uit. ‘Tijdens onze evenementen, workshops en conferenties merken we dat een aantal mensen denkt dat waterzuiveringsinstallaties er zijn om het water te zuiveren en er drinkwater van te maken’, legt Renaud De Bruyn uit, landbouwingenieur in water en bosbouw en eco-adviseur bij Ecoconso, een non-profitorganisatie die ‘consumptiekeuzes en gedrag stimuleert die het milieu en de gezondheid respecteren’. ‘Het doel van een waterzuiveringsinstallatie is om water dat minder vervuild is terug te geven aan het milieu.’

Het water dat gebruikt wordt voor de distributie komt niet uit zuiveringsinstallaties, maar is gewonnen uit grondwater. ‘Deze grondwaterlagen zijn niet noodzakelijk grotten, maar gewoon plaatsen waar water op natuurlijke wijze wordt opgeslagen’, vervolgt de Ecoconso-expert.

Dit water is natuurlijk gezuiverd doordat het door lagen in de grond is gegaan. Een deel van dit water is van zeer goede kwaliteit en hoeft nauwelijks behandeld te worden voordat het gedistribueerd wordt. En als de kwaliteit niet goed genoeg is? ‘Over het algemeen verdunnen we het met water van betere kwaliteit om water te krijgen dat globaal voldoet aan de verschillende normen. Want het is vaak de dosis die het gif maakt: het is de hoeveelheid vervuilende stoffen die gezondheidsproblemen kan veroorzaken.’

Voordelen van regenwater

Door regenwater in plaats van leidingwater te gebruiken, hoef je geen water te onttrekken aan de watervoerende lagen, die steeds moeilijker aan te vullen zijn door de verharding en de intensieve landbouw. Maar dat is niet alles. ‘Als we in België regenwater gebruiken, is dat meestal het water dat op het dak valt. Als het niet wordt opgevangen, gaat het via de afvoer naar de zuiveringsinstallatie voordat het in het milieu wordt geloosd. Dit stelt de huidige netwerken, waar zogenaamd “afvalwater” en zogenaamd “schoon water” aan het einde van elk huis worden gemengd, in vraag.

Een ander voordeel van regenwaterreservoirs, is hun positieve effect op het risico op overstromingen, door een buffereffect. ‘Maar dit werkt natuurlijk alleen als de regenputten niet overlopen, want dan gaat het overschot toch de afvoer in’, aldus De Bruyn.

Tot slot bevat regenwater veel minder kalk dan leidingwater. ‘Ik merk dit aan mijn huid, die minder droog is van het douchen, en ook aan mijn huishoudelijke apparaten, die minder verstopt raken’, zegt Aline. Het heeft dus een positief effect op hun levensduur.

PFAS en pesticiden

Zodra het regenwater is opgevangen en opgeslagen, hangen de systemen voor huishoudelijk gebruik af van het beoogde gebruik en dus van de mate van filtratie die nodig is. ‘Voor gebruik in de tuin moet je een bladfilter installeren bij de regenput om ophoping van organisch materiaal te voorkomen’, zegt De Bruyn. ‘Voor toiletten en wasmachines heb je een systeem nodig met een filterfijnheid van twintig micron. Voor douches voegen we nog een filter van vijf micron toe. Voor koken en drinken, om het water drinkbaar te maken, gaan we tot 0,5 micron. Filtratie is altijd min of meer hetzelfde idee: we proberen gewoon de elementen die in het water zweven op te vangen, in verschillende stappen. In een waterzuiveringsinstallatie werkt het op precies dezelfde manier, van het grofste naar het fijnste. Voor drinkwater kunnen filters ook actieve kool bevatten die, net als een spons, andere soorten verontreinigende stoffen in zijn holtes opvangt, zoals pesticiden en PFAS.’

Er zijn verschillende filtratiesystemen om water drinkbaar te maken. ‘De keuze van het systeem hangt af van het water waarmee je begint. Het is een goed idee om het vooraf te laten analyseren’, zegt Caroline Pultz, lid van het Low-Tech Lab in het Franse Concarneau, dat sinds 2013 low-tech oplossingen verzamelt en verspreidt.

Caroline Pultz is goed bekend met het probleem van waterbeheer, vooral door haar experiment ‘Mission Biosphère’, uitgevoerd met haar Low-Tech Lab-partner Corentin de Chatelperron: vier maanden lang vrijwel autonoom leven in de Mexicaanse woestijn (met vijftien liter water per persoon per dag). ‘Door het water te testen met een geleidbaarheidsmeter ontdekten we dat een Ecofiltro-systeem het water remineraliseerde, terwijl een Berkey-systeem het demineraliseerde’, legt ze uit.

Dood water

Het systeem van de Amerikaanse fabrikant Berkey – dat onlangs het onderwerp was van een controverse over de geadverteerde filtratiesnelheden – bestaat uit twee roestvrijstalen tanks en een deksel, en kokosnootkool filterelementen ‘die bacteriën, virussen, zware metalen, chemicaliën, pesticiden en sedimenten verwijderen’. Dit is het systeem dat door de familie van Aline en Bruno is geïnstalleerd. De prijs van een Berkey van 12,3 liter (voor drie tot vijf personen) is 462 euro. ‘Het is duur en aan het einde van de levensduur kan het niet gerecycled worden’, vervolgt Caroline Pultz, die een voorkeur heeft voor het duurzame karakter van Ecofiltro. ‘Ecofiltro is een Guatemalteeks bedrijf wiens vrij low-tech systeem lokale materialen van biologische oorsprong gebruikt: klei, zaagsel dat wordt omgezet in actieve kool en colloïdaal zilver dat wordt gebruikt als bacteriedodend middel.’ De prijs is ook laag: 220 euro voor een Ecofiltre van twintig liter.

In plaats van alleen op zwaartekracht te vertrouwen, gebruiken omgekeerde osmose filtratiesystemen druk om watermoleculen door een semi-permeabel membraan te persen. ‘Sommige mensen zeggen dat omgekeerde osmose echt een wondermiddel is, terwijl anderen zeggen dat het te ver gaat op het gebied van filtratie’, zegt Renaud De Bruyn. Dezelfde kritiek wordt geuit op UV-filtratiesystemen, die alle potentiële bacteriën doden: door de zuivering krijg je uiteindelijk volledig ‘dood’ water.

Regenwater? Ja, maar met mate

Toch mogen we van het drinkbaar maken van regenwater geen wonderen verwachten. Van een gemiddeld Belgisch verbruik van 96 liter per persoon per dag, wordt slechts twee of drie liter gebruikt om te drinken en te koken. Dat is ongeveer 2 procent. De impact is dus minimaal in vergelijking met het gebruik voor douches (gemiddeld tien liter per minuut) en toiletten (tussen drie en acht liter per spoeling).

Daarnaast is het, naast het opvangen van regenwater, essentieel om een openbaar distributienetwerk van hoge kwaliteit te onderhouden. ‘Want niet iedereen kan het zich veroorloven om wateronafhankelijk te worden’, benadrukt Renaud De Bruyn, ‘het kan alleen werken als je genoeg dakruimte hebt om het op te vangen en genoeg ruimte om een regenput – vijftien tot twintig kubieke meter – te installeren voor opslag. Het is een kwestie van solidariteit. Bovendien, als grondwater niet meer gebruikt zou worden voor menselijke consumptie, zouden we waarschijnlijk minder aandacht besteden aan de kwaliteit ervan.’

Kortom, regenwater, ja, maar met mate.