Magneetvissen voor behoud van biodiversiteit: ‘Het is schokkend hoeveel metaal onze rivieren vervuilt’

Het gaat slecht met de Europese waterlopen: 60 procent voldoet niet aan de EU-vervuilingsdoelstelling. Gealarmeerd door deze situatie, werken vrijwilligers met krachtige magneten onvermoeibaar aan het opvissen van vervuilende metalen.

Vanop een brug of langs een oever wordt de magneet lukraak in het water gegooid. Met de lijn strak gespannen haalt de visser roestige munten, verwrongen metalen staven of oude fietsen op die door het water zijn opgevreten.

In een paar jaar tijd is magneetvissen uitgegroeid van een hobby van een paar nieuwsgierigen tot een georganiseerde ecologische praktijk om waterlopen schoon te maken. Haar populariteit heeft de sport te danken aan activisten die zichzelf filmden tijdens hun sessies. Ze vonden ongewone of historische voorwerpen, wapens uit de Tweede Wereldoorlog, granaten, hulzen en kogels. Een echte schattenjacht voor avonturiers en verzamelaars.

Deze kleine groepjes amateurs zijn uitgegroeid tot vzw’s die zich inzetten voor de strijd tegen de klimaatverandering en het behoud van de biodiversiteit. Zoals Pêche Aveugl’Aimant, opgericht in 2019, dat nu een vijftigtal vrijwilligers in verschillende functies telt. Schroothandelaars, duikers en vissers komen elke week bijeen om de Sarthe, de Maine en de Loire schoon te maken. In drie jaar haalden ze meer dan vijftig ton vervuilende metalen boven om te recycleren. De voorzitter en oprichter van de vereniging, Jean-Philippe Brasier, is erin geslaagd tal van vissers te inspireren om zich ook in een vzw te organiseren.

Gevolgen van metaalverontreiniging

De schattenjagers vinden metalen die giftig zijn voor fauna en flora. Yannick Agnan is een biogeochemicus die de effecten van watervervuiling bestudeert. Hij is blij met de initiatieven van deze nieuwe vzw’s: ‘Iemand moest deze tonnen metaal uit onze rivieren halen. Al vrees ik dat een paar vissers niet genoeg zullen zijn om de zaken radicaal te veranderen. Het moet op grote schaal gebeuren en mensen moeten vooral gesensibiliseerd worden voor de aanwezigheid van deze giftige metalen, die daar niets te zoeken hebben.’

Volgens Yannick zijn zware metalen zoals lood, kwik of zink een groter gevaar voor het milieu en de biodiversiteit dan voor de mens: ‘Wanneer een fiets of scooter met loodverf of zinken munten permanent in contact komen met water, zonder zuurstof, bevordert dit in hoge mate chemische reacties. Deze voorwerpen beginnen hun zware metalen dan vrij te geven en die worden vervolgens opgenomen door waterplanten en -dieren. Resultaat: de hele voedselketen is besmet.’

Deze metaalelementen hebben kankerverwekkende eigenschappen, die via de vis wordt doorgegeven aan de mens.

In de omgeving van Rijsel en Moeskroen komen elke zondag een twintigtal vrijwilligers bijeen om de waterlopen in de regio schoon te maken. Thomas Cueff en zijn team begonnen uit nieuwsgierigheid: ‘Ik bekeek veel video’s op internet van vissers die ongelooflijke dingen vingen. Op een dag besloot ik mijn eerste magneet te kopen en ging ik vissen met wat vrienden. Dat was twee jaar geleden. Die simpele zondagochtendpassie is de belangrijkste strijd van mijn leven geworden. Het is echt schokkend te beseffen hoeveel metaal onze rivieren vervuilt.’

Thomas en zijn team opereren al bijna een jaar als vzw, zonder daadwerkelijk de stap te zetten. Onduidelijke wetgeving en politiek wantrouwen weerhouden de vissers ervan zich als vereniging te engageren. In de meeste Europese landen kan magneetvissen alleen na een opleiding bij een erfgoedbureau en na betaling van een vergunning. Daarna kunnen liefhebbers vissen of een vzw oprichten. Maar in de praktijk controleert de overheid nauwelijks.

Slechte reputatie

Het grootste obstakel blijft de mening van de burgers en lokale besturen. Hoewel de praktijk op papier nobel is, is niet iedereen blij met de komst van deze vissers. De plotse populariteit van de sport heeft geleid tot misbruiken. Steeds meer amateurs palmen oevers en bruggen in en laten giftig schroot, roestige spijkers en andere voorwerpen die letsels kunnen veroorzaken achter.

‘Magneetvissen heeft een slechte reputatie bij de lokale autoriteiten. Veel jongeren doen het zonder het afval op te ruimen’, erkent Thomas Cueff. ‘Bovendien is het niet onmogelijk dat een wapen of zelfs granaten opgevist worden. Met explosiegevaar van dien. De procedure is in dat geval de lokale overheid te bellen, die een ontmijner stuurt. Precies om die veiligheidsredenen is het moeilijk een vergunning te krijgen om met je magneet te vissen. Maar dat ontmoedigt me niet. Ik blijf mensen bewijzen dat wat wij doen nuttig is. Essentieel zelfs. De gemeenten haten het. Maar het milieu houdt ervan.’