Kunstenaar Jannes Callens maakt klimaatverandering zichtbaar: ‘Ik wil mensen wakker schudden’
‘Weinig mensen kunnen zich voorstellen wat de klimaatverandering écht inhoudt’, zegt audiovisueel kunstenaar en onderzoeker Jannes Callens (29).
‘Dat is niet vreemd, want de klimaatverandering overstijgt ons menselijke denkvermogen. Als mens zijn we niet geconditioneerd om zulke parameters, die een enorme tijd en ruimte bestrijken, te vatten. Bovendien is klimaatverandering een sluimerend en weinig tactiel proces. Dat maakt dat mensen de urgentie van de klimaatcrisis niet vatten. Via cinema probeer ik de klimaatverandering vanuit een ander perspectief te benaderen en er een concrete vorm aan te geven.’
U doet dat aan de hand van het sublieme als esthetisch-filosofisch concept. Wat bedoelt u daarmee?
Jannes Callens: Het sublieme is een filosofisch concept dat in essentie verwijst naar het overweldigende gevoel dat we ervaren als we geconfronteerd worden met een fenomeen dat door zijn omvang en schaal zo groot is dat het onze ratio overstijgt.
Vanuit die optiek is de klimaatverandering een fundamenteel sublieme ervaring. Maken we zoiets mee, dan worden we als mens uitgedaagd om na te denken over hoe wij ons verhouden tegenover onze omgeving. Het zet de relatie tussen mens en natuur op scherp, en leent zich daardoor perfect om de klimaatverandering vorm te geven.
1/4
Stills uit A Dark Horizon of Thought, een film van Jannes Callens.
2/4
3/4
4/4
1/4
Stills uit A Dark Horizon of Thought, een film van Jannes Callens.
2/4
3/4
4/4
Waardoor bent u die urgentie wél gaan inzien?
Callens: Op aanraden van kunstenaar Benjamin Verdonck las ik De onbewoonbare aarde van David Wallace-Wells – een boek dat mijn leven veranderd heeft. Hoe kan het, vroeg ik me na het lezen af, dat de mens zo apathisch blijft tegenover de klimaatverandering? Hoe kan het dat de mens die crisis zo makkelijk naast zich neerlegt?
Volgens mij valt dat alleen maar te verklaren doordat het ons denken overstijgt. Daarom wilde ik het sublieme en de klimaatverandering in mijn werk samenbrengen: het sublieme als strategie om een weinig tactiel fenomeen zoals de klimaatverandering visueel weer te geven.
En om uiteindelijk mensen wakker te schudden?
Callens: Absoluut. Door de klimaatopwarming zichtbaar te maken, hoop ik dat mensen zich bewust worden van de crisis waarin we ons bevinden. Dat inzicht kan een motor zijn tot gedragsverandering, en dat is een belangrijk wapen in de strijd tegen klimaatverandering.
Jannes Callens is laureaat bij Vocatio, een Belgische stichting van openbaar nut die jonge talenten steunt in het nastreven van hun roeping.