Koraalriffen blijken beter bestand tegen klimaatverandering: ‘Uitstel, maar geen afstel’

Volgens onderzoekers zou de verbleking van koraalriffen trager gaan dan voorspeld. Marien bioloog Gudrun De Boeck (UAntwerpen) ziet weer ruimte voor hoop, ‘maar alleen als we de wereldwijde uitstoot verder beperken’.

Vorige maand publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications een studie over de impact van klimaatverandering op koraalriffen. De studie suggereert dat het niet zo’n vaart zal lopen lopen met de afbraak van koraalriffen als gevreesd. Onderzoekers kwamen tot die vaststelling door historische data van thermische tolerantie in een model te gieten.

Koraalriffen staan symbool voor de gevolgen van warmer wordende oceanen. Al decennia krijgen toeristen te horen dat wereldwonderen als het Groot Barrièrerif voor de Australische kust weldra kunnen verdwijnen. De signalen wijzen nog steeds in die richting, al is er weer wat ruimte voor hoop. ‘Dit betekent zeker niet dat we nu op onze lauweren mogen rusten’, zegt ecofysioloog Gudrun De Boeck (UAntwerpen)

De Boeck is als marien bioloog de geschikte wetenschapper om het over de ‘regenwouden van de oceaan’ te hebben. Ze focust in haar onderzoek vooral op de impact van milieufactoren op alles wat in het water leeft. ‘De moeite die we doen om bijvoorbeeld zeereservaten te herstellen, wordt beter beloond dan we dachten, maar het blijft een dreigend verhaal’, meent ze.

Hoe is het momenteel met de koraalriffen gesteld?

Gudrun De Boeck: Er zijn grote verschillen omdat de temperatuur waaraan die riffen worden blootgesteld, ook enorm verschilt. Zo is het water momenteel zeer warm rond Florida, terwijl die hoge temperaturen in het Barrièrerif maar later op het jaar zullen volgen. 

De koraalriffen kregen sinds 2016 bijna jaarlijks de ene na de andere onderwaterhittegolf te verduren. Normaal heeft een rif zo’n tien jaar nodig om van verbleking te herstellen. Daar krijgen ze gewoon de tijd niet meer voor. Dat die verbleking snel gaat, hoeft dan ook niet te verbazen.

Net als op het land vinden onder het wateroppervlak dus hittegolven plaats. De effecten daarvan zijn vergelijkbaar met de bosbranden en overstromingen die we deze zomer te verduren kregen. Dat de laatste jaren die hittegolven elkaar steeds sneller opvolgen, leidt tot massale sterfte van zeedieren. 

Waarom heeft temperatuur zo’n grote impact op koraalriffen?

De Boeck: Koralen bestaan uit diertjes die samen met algen leven. Als de temperatuur een bepaalde grens overschrijdt, stoten die dieren hun algen uit, en dat zorgt voor de verbleking. Koralen gedijen best in warm water en leven dus altijd dicht tegen hun maximale temperatuur aan. Het is niet zo dat koralen meteen doodgaan als ze verbleken, maar als ze een paar weken geen algen meer hebben, kunnen ze wel afsterven. 

We zien dat niet alle koralen op dezelfde manier lijden onder stijgende temperaturen. Die kunnen trouwens lokaal veel hoger liggen dan de globale opwarming van 1,5 graden Celsius waar we onder proberen te blijven. Koralen gaan dus nog niet meteen volledig verdwijnen, maar aangezien zwakkere soorten afsterven, verliezen ze wel aan biodiversiteit. 

Net die biodiversiteit is wat koralen zo bijzonder maakt. Het zijn de regenwouden van de oceaan. Er leven wel duizenden soorten in zulke riffen. Heel veel vissoorten zijn afhankelijk van die koralen. Als koralen verbleken, raakt een heel ecosysteem verstoord. Je kan het vergelijken met een bos waar alleen nog dode bomen staan.

Recent onderzoek toont aan dat het minder hard gaat met het afsterven van die koraalriffen dan gedacht. Mogen we dat zo interpreteren?

De Boeck: Die studie is heel hoopgevend. Koraalriffen kunnen zich beter aanpassen aan temperatuurswijzigingen dan we ooit hadden durven dromen. De onderzoekers hebben historische data geëxtrapoleerd om voorspellingen te kunnen doen over de toekomst.

Bijna alle koraalriffen zullen degraderen bij een globale temperatuurstijging van twee graden Celsius, daar verandert deze studie niets aan.

Gudrun De Boeck

Het onderzoek toont aan dat er in scenario’s van lage tot gemiddelde broeikasgasemissies geen massale verbleking van de koraalriffen hoeft plaats te vinden. Momenteel steven we weliswaar af op een hoog emissiescenario. Er is dus hoop, maar alleen als we de CO2-uitstoot verder beperken. Als we in dit tempo blijven vervuilen, vrezen zowel de onderzoekers van de studie als ik dat dit uitstel maar geen afstel is.

Waren eerdere voorspellingen dan fout, of is dit gewoon voortschrijdend inzicht?

De Boeck: Eerdere voorspellingen over de toekomst van koraalriffen hielden inderdaad geen rekening met het feit dat koraalriffen zich zouden kunnen aanpassen. Maar die voorspellingen zijn wel grotendeels accuraat gebleken. De stelling dat bijna alle koraalriffen zullen degraderen bij een globale temperatuurstijging van twee graden Celsius, blijft overeind.

De meeste voorspellingen hebben een foutenmarge en onzekerheidsfactor. Bij voortschrijdend inzicht hoeft niet meteen het hele model op de schop. Organismen van dezelfde soort kunnen net zoals mensen op een andere manier reageren. Die variatie zorgt ervoor dat sommige zullen blijven bestaan, terwijl andere misschien voorgoed verdwijnen.

Hoe is het met de oceanen in het algemeen gesteld?

De Boeck: Oceanen verschillen enorm en de realiteit verschilt dus grondig op verschillende plekken. De meest verontrustende trend is dat de gemiddelde oceaantemperatuur blijft stijgen. Water absorbeert namelijk een zeer groot deel van de extra warmte als gevolg van klimaatverandering. 

Dat brengt een aantal grote gevaren met zich mee. Zo vermindert de hoeveelheid zuurstof in het water wat belangrijk is voor het zeeleven. Maar het grootste probleem is ongetwijfeld de invloed op de oceaanstromen. Doordat traditioneel koude gebieden zoals Groenland gestaag opwarmen, kunnen die stromen ernstig verstoord worden. Het is heel moeilijk om te voorspellen welke effecten dat zal hebben. Daarom is de bezorgdheid over dat fenomeen zeer groot.

Moeten we dan minder blindstaren op koraalriffen als symbool voor de invloed van klimaatverandering op de oceanen?

De Boeck: Koraalriffen blijven voor mij een goede indicator. Ze spreken tot de verbeelding en hebben een grote toeristische waarde. Het is moeilijk om in te schatten waarmee je mensen het meest tot actie kan bewegen: met het grotere maar complexe plaatje, of met iets dat gewoon enorm mooi is. Dat is misschien eerder een vraag voor journalisten en wetenschapscommunicatoren (lacht).