In partnership met Rolex
Met de hulp van lokale gemeenschappen beschermt Inza Koné het Tanoé-Ehy Moeraswoud, een gebied met een rijke biodiversiteit en uitzonderlijke fauna en flora. Koné, de eerste primatoloog van de Ivoorkust, bestudeert er apensoorten die met uitsterven bedreigd zijn.
Inza Koné had als kind een baviaan als huisdier
Toen Inza Koné acht jaar was kreeg hij van zijn vader een baviaan. Aap en kind sloten vlug vriendschap, maar een jaar later was de baviaan fel gegroeid en werd het moeilijk om hem nog als huisdier te houden. Omdat hij intussen te veel gewend was aan interactie met mensen, konden ze hem niet meer in zijn natuurlijk milieu loslaten. Er zat niets anders op dan het dier een spuitje te geven. ‘Stel je mijn verdriet voor’, vertelt Inza Koné. ‘Sindsdien kijk ik anders naar wilde dieren in het algemeen en apen in het bijzonder.’
Koné werd de eerste primatoloog van Ivoorkust
Na die ervaring was Inza Koné ervan overtuigd dat deze dieren alleen in de natuur op hun plaats zijn. Hij wijdde zich professioneel aan de studie en bescherming van apen. Inza Koné is de eerste Ivoriaanse primatoloog. Al bijna twintig jaar lang is het Tanoé-Ehy Moeraswoud zijn studiegebied. Hij verricht er onderzoek naar bedreigde diersoorten, voornamelijk apen. Koné installeerde een model van leefmilieubehoud dat zich concentreert rond de lokale gemeenschappen.
Zijn de bedreigde apensoorten verdwenen?
Het Tanoé-Ehy Moeraswoud bevindt zich in het uiterste zuidoosten van Ivoorkust. Het strekt zich uit over 11.000 hectare. Het is een van de laatste tropische primaire regenwouden in West-Afrika. Het ecologisch proces wordt er niet of nauwelijks door menselijke activiteiten gestoord. Het gebied bevat minstens 45 endemische soorten: fauna en flora met een beperkt verspreidingsgebied. Sommige dieren en planten treft men nergens anders op de wereld aan. Maar velen worden met uitsterven bedreigd, waaronder vier apensoorten: de roloway, de mangabey, de zwart-witte franjeaap en Miss Waldron’s rode franjeaap.
Vooral die laatste aap, genoemd naar de gezellin van zijn ontdekker, is een zeldzaamheid. Algemeen wordt aangenomen dat hij verdwenen is. Maar het dier werd gespot door lokale bewoners en Inza Koné zelf hoorde de kenmerkende schreeuw van het dier. Dus zet hij zijn onderzoek voort.
Ivoorkust is het land met de grootste biodiversiteit van West-Afrika, maar slechts 2 procent van zijn wouden is nog intact. Veel dieren verloren hun habitat. Daarom lanceerde Inza Koné in 2006 een programma van leefmilieubehoud en hij betrekt de elf dorpen in het woud bij zijn plan. Koné helpt de mensen om de hen omringende natuur – waarmee ze geregeld in conflict geraken – te bewaken.
Elf dorpen bundelden hun krachten om hun gemeenschappelijk natuurlijk erfgoed te beschermen
Natuurreservaat onder lokaal beheer
Maar twee jaren later kreeg het woud met een heel andere bedreiging af te rekenen. En moest Inza Koné campagne voeren tegen de voorstellen om 8.000 hectare van het terrein te draineren en er een palmolieplantage te installeren. Met veel lokale hulp kon Koné de overheid overtuigen. In december 2021 riep de regering het Tanoé-Ehy Moeraswoud uit tot ‘natuurreservaat onder lokaal beheer.’ Het management gebeurt collectief door de plaatselijke gemeenschappen, die ook eigenaar van het gebied zijn.
Inza Koné schrijft het succes van zijn programma toe aan het lokale engagement. ‘De gesprekken met de lokale gemeenschappen waren een keerpunt voor het behoud van het woud’, vertelt Koné. ‘Elf dorpen wilden hun krachten bundelen om hun gemeenschappelijk natuurlijk erfgoed en de biodiversiteit ervan te beschermen en door te geven aan de volgende generaties.’
Inza Koné en wetenschappers van zijn team leren van lokale mensen
Daarmee zit het werk er voor Inza Koné niet op. De dichte begroeiing en het moerassig terrein beschermen het Tanoé-Ehy Moeraswoud tegen jacht en landbouw, maar maken het moeilijk om ze wetenschappelijk te exploreren. Dankzij de expertise van de lokale bewoners, die vroeger in het gebied stroopten, kunnen leden van Koné’s team één keer per maand deelnemen aan een expeditie in het woud. ‘Die gewezen jagers kennen zaken waarvan zelfs de meest erudiete wetenschappers geen weet hebben.’
Hoe het woud wordt bewaard en hersteld
Als wederdienst leert Inza Koné de lokale bevolking technieken aan om toezicht op hun natuurlijke omgeving te houden. Met de hulp van drones, bijvoorbeeld. De wetenschappers werken met de elf dorpen samen en helpen ze om het woud autonoom te beheren. Ze zoeken alternatieve en duurzame oplossingen, zoals maniokteelt. Dankzij de komst van moderne apparatuur in een kleine fabriek zijn de inkomsten via maniok vervijfvoudigd.
Voorts legden de wetenschappers een botanische tuin voor pedagogische doeleinden aan in elk dorp en plantten hagen om de landbouwzones van het woud af te scheiden. Er loopt een vierjarenplan waarbij elk dorp 3 hectare landbouwgrond omzet in bos. Er werden tienduizend endemische bomen geplant om de gebieden rond de dorpen te herbebossen. Koné en zijn team organiseren events om mensen te sensibiliseren.
Uitbreiding naar Ghana en heel West-Afrika
Dankzij zijn 2023 Rolex Award for Enterprise maakt Inza Koné deel uit van het Rolex Perpetual Planet Initiative. Dat ondersteunt hem om zijn project uit te breiden, in de hoop dat heel West-Afrika het erkent als een succesmodel voor gemeenschappelijk behoud van ecosystemen. In eerste instantie wil Koné de bescherming van het Tanoé-Ehy Moeraswoud over de grens tot in Ghana trekken, en een gelijkaardig programma uitrollen aan de andere kant van de Tanoé-rivier. Door samen te werken met de Ivoriaanse en Ghanese overheden hoopt hij een duurzame toekomst uit te bouwen voor de lokale gemeenschappen in wouden met de rijkste biodiversiteit ter wereld.
Op zoek naar de bedreigde apensoorten
Nu de onmiddellijke toekomst van het woud verzekerd is, documenteert Inza Koné de fauna en flora die er weelderig in aanwezig is. Met cameravallen en water- en moerassamples probeert hij tekenen van leven van de vier bedreigde apensoorten op te sporen. In de stalen zoekt hij naar urine en uitwerpselen van dieren, waarop hij DNA-tests uitvoert. Hij hoopt vooral bewijs van de aanwezigheid van Miss Waldron’s rode franjeaap te vinden. Het zou een gewichtig argument zijn om het Tanoé-Ehy Moeraswoud – als misschien de enige plaats op de wereld waar deze aap nog leeft – te blijven beschermen.
Drie vragen aan Inza Koné
Waarom hebt u zich kandidaat gesteld voor de 2023 Rolex Award for Enterprise?
‘Ik heb gepostuleerd om dat mijn project van leefmilieubehoud tot stilstand was gekomen en we meer zichtbaarheid en legitimiteit nodig hadden, zowel op nationaal als op internationaal niveau. De Rolex Awards for Enterprise zijn een van de beste platformen om dat te bereiken.’
Wat betekent het voor u om Laureaat van de 2023 Rolex Awards for Enterprise te zijn?
‘Ik ben immens trots op deze prijs want er is veel concurrentie voor. Ik heb het grootst mogelijke respect voor de gemeenschap van Laureaten. De Award schept hoge verwachtingen en geeft me een groot gevoel van verantwoordelijkheid.’
Welke doelstellingen wilt u met de steun van de Rolex Award bereiken?
‘De Award stelde ons in staat om de inspanningen te meten die we tot dusver hebben geleverd, en ook de impact die we op mensen hebben. Zo konden we het potentieel van ons programma aantonen. Nu we deel uitmaken van het Rolex Perpetual Planet Initiative, kunnen we veel verder gaan.’
Rolex steunt personen en organisaties die voor de problemen van de planeet oplossingen zoeken en ontwikkelen en die zo bijdragen tot het verbeteren van de wereld en bewaren van de planeet voor de volgende generaties. In deze serie zet Knack deze inspanningen in de kijker. Knack realiseerde die verhalen in volle redactionele onafhankelijkheid.
Ontdek hier het vorige artikel uit de serie: SukkhaCitta zorgt voor ethische en duurzame kledingproductie in Indonesië
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier