In partnership met Rolex
Wetenschap toegankelijk maken voor de volgende generatie. Dat is de missie van CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, Europese Raad voor Kernonderzoek), wereldleider inzake elementairedeeltjesfysica. Met de steun van Rolex zwengelt de CERN & Society Foundation de nieuwsgierigheid van jongeren aan met praktische, educatieve programma’s.
De Rolex Milgauss weerstond magnetische velden
Hun gezamenlijk streven naar exploratie, ontdekking en excellentie smeedt al bijna zeven decennia lang een band tussen Rolex en CERN.
In de jaren 1950 hadden ingenieurs vastgesteld dat magnetische velden het functioneren van mechanische horloges verstoorden. Daarom ontwikkelde Rolex in 1956 de Milgauss, een horloge dat bestand was tegen magnetische velden van meer dan 1000 gauss.
De gauss – vernoemd naar de Duitse wiskundige en fysicus Carl Friedrich Gauss (1777-1855) – is de verouderde, maar in sommige vakgebieden nog wel gebruikelijke eenheid voor magnetische fluxdichtheid. Hij geeft de sterkte van een magneetveld aan. Intussen is gauss vervangen door tesla (1 tesla = 10.000 gauss).
Rolex vroeg aan de wetenschappers van CERN om de Milgauss te onderwerpen aan krachtige magneetvelden. Het uurwerk doorstond de test met glans.
Een deeltjesversneller van 27 kilometer
De uitgestrekte campus van CERN bevindt zich vlakbij (en noordwaarts van) Genève, aan de Zwitsers-Franse grens. De organisatie werd in 1954 opgericht om wetenschap in dienst van vrede te promoten en telt vandaag 22 lidstaten.
CERN ontcijfert de fundamenten van het universum. Het bestudeert de elementaire deeltjes, dat zijn de kleinste bestanddelen van de materie, zoals elektronen en atomen. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het op hoge snelheid laten botsen van deze elementaire deeltjes in een deeltjesversneller. Doel? Inzicht krijgen in de opbouw van materie: uit welke deeltjes bestaat ze en welke krachten houden de deeltjes bij elkaar? Soms ontstaan er uit die botsingen nieuwe deeltjes.
Het versnellen van de deeltjes – soms bijna tot de snelheid van het licht – gebeurt met sterke elektrische velden. Magnetische versnellers dwingen de deeltjesbundels in een cirkelvormige baan. De grootste deeltjesversneller, de LHC (Large Hadron Collider), is een ondergrondse ring van 27 kilometer omtrek. De nieuwe deeltjes kan men zien door grote detectoren – schachten van de begane grond naar de ring die op een diepte van 175 meter ligt.
De uitvinding van www en het deeltje van God
Voor CERN beïnvloedt wetenschap elk deel van ons leven. In dit wereldwijd gereputeerde onderzoeksinstituut vond de Brit Tim Berners-Lee, samen met de Belg Robert Cailliau, in 1989 het World Wide Web (www) uit.
In 2012 kondigde CERN met veel tamtam de ontdekking van het Higgs Boson-deeltje aan. Het is vernoemd naar de Britse fysicus Peter Higgs, die het bestaan van dit deeltje theoretisch uitlegde op 15 september 1964, en tot verdriet van België niet naar de Belgische natuurkundigen François Englert en Roger Brout van de Université Libre de Bruxelles, die hetzelfde inzicht twee weken eerder, op 31 augustus 1964, hadden gepubliceerd. Englert en Higgs deelden in 2013 wél de Nobelprijs voor Natuurkunde.
Het Higgs-Boson-deeltje wordt wel eens ‘het deeltje van God’ genoemd. Het bepaalt de massa van alle bekende elementaire deeltjes en is de sleutel voor het ontstaan van sterren en planeten in het heelal. Zonder het Higgs-boson zou er geen leven in dit universum zijn.
Onderzoek in de elementairedeeltjesfysica leidde ook tot de touchscreens die we vandaag allemaal gebruiken. En dankzij versnelde deeltjes worden intense bundels van elektromagnetische straling (vaak UV of röntgen) opgewekt voor bijvoorbeeld materiaalonderzoek, maar ook voor de behandeling van kankerpatiënten.
Nieuwsgierigheid is de vonk die wetenschap aansteekt
Bij CERN werken zo’n 2400 mensen, maar bij de experimenten zijn wereldwijd ongeveer 10.000 wetenschappers van meer dan 600 universiteiten betrokken. De fundamentele vragen over het universum beantwoorden, vereist de briljantste breinen en meest geavanceerde technologieën ter wereld. Maar dé vonk die al dit werk aansteekt, is de natuurlijke nieuwsgierigheid van de mens.
Met de steun van het Rolex Perpetual Planet Initiative wekt de CERN & Society Foundation die nieuwsgierigheid op, wakkert ze aan en leidt ze in goede banen. Dat gebeurt in de Science Gateway. Rolex steunde de bouw van dit koolstofneutrale centrum, een ontwerp van de beroemde Italiaanse architect Renzo Piano. Het werd in oktober 2023 geopend en is open voor het brede publiek. Science Gateway scherpt het bewustzijn van het pionierswerk van CERN aan en inspireert de volgende generatie van wetenschappelijke onderzoekers. Het is een steppingstone voor een wetenschappelijk geïnspireerd leven.
“Elke dag ontdekken we hier iets nieuws”
In de Science Gateway kunnen bezoekers interactieve tentoonstellingen beleven, deelnemen aan praktische experimenten en luisteren naar lezingen in een zaal voor 900 personen. Toegankelijke presentaties prikkelen de nieuwsgierigheid naar de manier waarop de wereld rond ons werkt.
Anastasia Tezari, fysicus en educatief medewerker, legt uit hoe ze bij CERN bezoekers aanmoedigen om deel te nemen aan workshops voor open onderzoek. De mensen krijgen materiaal en basisrichtlijnen mee, maar de bedoeling is samenwerken en concepten uittesten. “De wereld moet weten wat er bij CERN gebeurt. Elke dag vinden we hier iets nieuws uit en komen we een stap dichter bij de kennis over het universum.”
Beamline for Schools: leren voor later
Rolex steunt ook de ‘Beamline for Schools’-competitie. Met dit jaarlijks programma biedt de CERN & Society Foundation aan studenten van over de hele wereld een kans om in het centrum een zelf ontworpen hypothese op het gebied van elementairedeeltjesfysica uit te testen in een beamline: het traject van een deeltjesbundel langs het pad van een versneller.
In 2024 dienden 461 teams uit 78 landen een voorstel in. Yuzuka Sasaki, een Japanse hogeschoolstudent, was een van de winnaars. “We leren veel bij, zoals het meten van kosmische stralen en het gebruiken van het data-acquisitiesysteem van CERN. Maar we mogen ook fouten maken en we spreken met wetenschappelijke onderzoekers. CERN laat ons spelen en ontdekken.”
1/5
2/5
3/5
4/5
5/5
1/5
2/5
3/5
4/5
5/5
Ontwikkeling is de cruciale term voor Markus Joos, de technische coördinator van de ‘Beamline for Schools’-competitie, “ongeacht of studenten later kiezen voor een academische carrière dan wel de probleemoplossende skills die ze bij CERN verwerven, inzetten in een industrie. Jonge wetenschappers specialiseren zich tegenwoordig snel, maar hier zijn ze multifunctioneel actief: van elektronica tot communicatie. Dat studenten groeien is voor mij even belangrijk als hun wetenschappelijke kennis.”
Rolex en CERN: dezelfde waarden, dezelfde aspiraties
Na bijna zeven decennia is het partnership tussen Rolex en CERN sterker dan ooit. Het wordt aangedreven door de aspiratie om de volgende generatie van wetenschappelijke onderzoekers te inspireren. “Dankzij Rolex kunnen we meer jongeren bereiken en naar een hoger niveau brengen,” besluit Charlotte Lindberg Warakaulle, directeur Internationale Relaties bij CERN. “Als langdurige partner heeft Rolex een grote impact op ons streven om het publiek in ons werk te betrekken.”
Rolex steunt personen en organisaties die voor de problemen van de planeet oplossingen zoeken en ontwikkelen en die zo bijdragen tot het verbeteren van de wereld en bewaren van de planeet voor de volgende generaties. In deze serie zet Knack deze inspanningen in de kijker. Knack realiseerde die verhalen in volle redactionele onafhankelijkheid.
Ontdek hier het vorige artikel uit de serie: Pioniers in wetenschap, gezondheid en technologie vieren
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier