Eén worden met de natuur in een strobooghuis: ‘We willen mensen inspireren om ethischer te gaan wonen’

Een ingenieur en een natuurgids bouwden in het Waalse Stoumont een natuurlijke passiefwoning van stro, zand en klei. Daarmee willen ze bewijzen dat wonen niet energieverslindend hoeft te zijn. Wie geïnteresseerd is, kan er gaan verblijven.

Er zijn van die mensen die op deze wereld zijn gezet om een voortrekkersrol te spelen. Ze zijn anders, begrijpen de noden van de tijdsgeest en weten met hun visie mensen te raken. Zo iemand zijn de Vlaamse natuurgids Andra Carpentier en Filip Bronchart, passioneel zelfbouwer en verbonden aan de onderzoeksgroep toegepaste thermodynamica en warmteoverdracht (UGent).

Ecologische woestijn

Filip verliet bijna twintig jaar geleden – wat hij zelf noemt – de ‘ecologische woestijn van Zuid-West-Vlaanderen’ om samen met Andra in de Ardense gemeente Stoumont, langs de oevers van de rivier de Lienne, op een jaar tijd een zelfdragende stroboogwoning van 150 vierkante meter op te trekken.

‘Ik had het gehad met het stenen landschap waarin ik mijn jeugd heb doorgebracht en snakte naar verbinding met de natuur’, zegt Filip. ‘Tegelijk was ik op dat moment erg geïnteresseerd om de natuur ook in de bouw te integreren, maar dan op een slimme manier. Het is niet omdat je duurzame materialen gebruikt, dat ze ook een goede isolatiewaarde hebben. Terwijl dat de essentie is: gezond comfortabel wonen met zo weinig mogelijk impact op deze planeet.’

Staal, beton of cement kwamen er bij de bouw van dit strohuis niet aan te pas: samengeperste strobalen houden zichzelf namelijk zonder extra ondersteuning in een boogvorm recht. Via een houtskeletconstructie en met een tractor met heftruck werden de strobalen opgetild en aan beide kanten met een dikke leemlaag bedekt, gevolgd door een laag zelfgemaakte kleiverf.

De stroboogwoning doet met haar organische vormen wat denken aan de stijl van de Catalaanse architect Antoni Gaudí, maar het gebouw hoort dankzij het gebruik van de lokale materialen onlosmakelijk thuis tussen de groene heuvels van Stoumont, waarin de boogwoning lijkt te verdwijnen.

‘Ik had wat strakker en rechtlijniger kunnen werken als ik betere mechanisatie ter beschikking had om vormen netter te kunnen uitsnijden,’ merkt Filip op, ‘maar ik was tevreden met wat er op dat moment tevoorschijn kwam. Ecologie is voor ons ook een beetje kunst.’

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

Natuurlijke passiefwoning

Verschillende jaren leefden Filip en Andra met hun zoon in dit functionele kunstwerk. Maar nu stelt Filip zijn alternatief project rond ecologisch wonen graag open voor een geïnteresseerd publiek. Ondertussen verhuisde het koppel naar enkele huizen verderop.

‘De stroboog is een uitnodiging om mensen te inspireren,’ benadrukt Filip terwijl hij ons voor zijn kathedraal van stro ontvangt, ‘het is een educatief verblijf voor zij die interesse hebben in goedkoop, ecologisch en passief wonen. De strobalenwoning dient in de eerste plaats om onze ervaringen te delen en bij anderen een zaadje te planten dat hen niet meer loslaat wanneer ze weer thuis zijn. Bouwen en wonen slorpen maar liefst 40 procent van de totale Belgische energievraag op. Zelfs conventionele passiefbouw compenseert door de gigantische ecologische kost van de productie en verwerking van traditionele materialen niet de totale CO2-uitstoot van de woning. Dat kan anders.’

Het belangrijkste advies dat Filip aan zelfbouwers meegeeft, is om vooral niet meteen naar een winkel van bouwmaterialen te lopen. ‘Het eerste wat je best doet, is in de lokale grond graven en in de omgeving wandelen om te zien welke materialen de natuur jou te bieden heeft. Zo bespaar je op transport, blijven de bouwkosten beperkt en kan de woning in de toekomst gerecycleerd worden.’

De dikke strobalen en grote zuidwaarts gerichte raampercelen met driedubbel glas, waarbij met de minste zon het huis verwarmd wordt, zorgen voor een aangenaam binnenklimaat dat als een dekentje om de bezoekers heen wordt gelegd. Slechts vier kruiwagens hout per jaar zijn nodig om in de wintermaanden voor wat extra warmte te zorgen. Daarvoor wordt er een zelfontworpen houtkachel gebruikt met propere verbranding zonder fijnstof. Uit de schoorsteen komt dus niet de gekende zwarte rookpluim zoals je bij andere Ardense huizen ziet en die houtverbranding een slechte naam geeft.

De zonnepanelen op het groene dak zorgen voor de elektriciteit, het warm water wordt geproduceerd met een warmtepompboiler en het composttoilet in de stroboog maakt de levenscirkel rond: nadat de mens de grondstoffen wegnam van de natuur om te wonen, geeft hij haar materiaal terug om weer te groeien. Een volgende project staat al in de steigers voor Filip: hoe het afvalwater afkomstig uit het huishouden zuiveren om ook terug te geven aan de natuur.

Drie biggetjes

Dat strobalengebouwen alleen maar voordelen hebben, is voor de Belg met de baksteen – of Ardense steen – in de maag voorlopig nog moeilijk te vatten. ‘Strobalenbouw is al lang geen uitdaging meer wat betreft bouwtechnieken maar het veranderen van de mindset van de lokale bevolking en beleid is dat ontegensprekelijk wel’, zucht Filip.

‘Terwijl men op Europees vlak met de Green Deal hele mooie ambities aan de dag legt op klimaatvlak, primeert in onze eigen achtertuin de politiek van behouden wat gekend is en van verandering tegenwerken. Dit uit zich in een verstarde wetgeving die bijvoorbeeld het gebruik van duurzame leempleister aan buitenmuren of een dakoversteek verbiedt. Heb je toch een dergelijke woning kunnen bouwen, werkt de lokale overheid tegen omdat je een doorn in het oog bent voor de gevestigde standaard.’

Het is een vermoeiende strijd voor Filip en Andra. ‘Waarom kunnen duurzame oplossingen niet de kans krijgen die ze verdienen?’, vraagt Filip zich af. ‘Ik snap dat mensen hun gedrag niet willen aanpassen, maar men laat zelfs niet toe dat anderen veranderen. Daar kan ik met mijn hoofd niet bij. Er is dringend nood aan wetgeving die vernieuwing ten voordele van klimaat en maatschappij toestaat.’

‘De drie biggetjes en de wolf’: Filip heeft het sprookje waarin de wolf het huisje van stro van het luie biggetje wegblaast, al meermaals moeten aanhoren van zijn dorpsgenoten. ‘Ze zijn hier zeer trots op hun stenen huizen die jammer genoeg heel energieverslindend zijn. Het bouwen van de stroboog zagen de lokale inwoners als een aanval op hun manier van bouwen en leven. Ze dachten dat het niet ging lukken. Intussen staat de stroboog al 15 jaar stevig te pronken tussen de andere heuvels. Maar de boze wolf blijft blazen op het statige strohuis.’

Enthousiaste gasten

Maar het pessimisme over de starheid van de menselijke natuur neemt bij Filip een ommekeer wanneer hij over de enthousiaste gasten vertelt die ondertussen verbleven in de stroboogwoning en hun ervaringen deelden.

‘Daar krijg ik energie van, de stroboog slaagt erin mensen te inspireren’, glimlacht hij. ‘Het loopt misschien niet altijd van een leien dakje, maar een boodschap die ertoe doet, zal altijd zijn weg blijven vinden. Net zoals water in de rivier.’