Denemarken heft klimaatbelasting op vlees en zuivel: ‘We moedigen andere landen aan om dit ook te doen’

Deense boeren lijken zonder morren de CO2-belasting op de productie van melk en vee te aanvaarden. Hoe kan dat?

Denemarken wordt het eerste land ter wereld met een CO₂-belasting op de klimaatschadelijke onderdelen van de landbouw. Eerder was er al in Nieuw-Zeeland sprake van een klimaatbelasting op melk en vlees. Tot hevig verzet van boeren de regering op de knieën dwong.

Dat er zware boerenprotesten zullen uitbreken in het Scandinavische land, is onwaarschijnlijk. Veel boeren zijn namelijk voorstander van de klimaatbelasting.

Pas in 2030

De reden is dezelfde als waarom het plan zeer waarschijnlijk door het Deense parlement zal komen: de klimaatbelasting komt met voldoende aanlooptijd – de belasting gaat pas in in 2030 – en is uitgewerkt in een overkoepelende consensus.

Vertegenwoordigers van alle relevante belanghebbenden waren betrokken bij het compromis, waarover maandenlang is onderhandeld: ministers van de drie regeringspartijen, de natuurbeschermingsorganisatie Danmarks Naturfredningsforening, de vakbonden Dansk Metal en Fødevareforbundet NNF, de werkgeversorganisatie Dansk Industri, de lokale overheidsorganisatie KL – en vooral de Deense landbouw- en voedingsindustrie (Landbrug & Fødevarer).

Het plan is om boeren het equivalent van ongeveer 40 euro (300 kronen) per ton CO₂ te laten betalen in 2030, wat dan moet stijgen tot ongeveer 100 euro (750 kronen) in 2035. In ruil daarvoor krijgen de boeren een verlaging van de inkomstenbelasting, met name via genereuze aftrekposten voor groene investeringen in de landbouw. De effectieve belastingdruk zou daarom in de toekomst tussen ongeveer 15 euro (120 kronen) en ongeveer 40 euro (300 kronen) per ton CO₂ moeten liggen.

Daarnaast wordt ongeveer vier miljard euro (30 miljard kroon) beschikbaar gesteld voor braaklegging en herbebossing. Nog eens 1,3 miljard euro (10 miljard kronen) moet beschikbaar komen voor de opslag van biochar uit pyrolyse. Hierbij wordt CO₂ uit de atmosfeer gehaald door biomassa te carboniseren. De overeenkomst bevat ook nieuwe regels om de ecologie van de Deense kustwateren te verbeteren. De sociaaldemocratische minister van Milieu Magnus Heunicke benadrukte dat het compromis voorziet in strengere regels voor het gebruik van stikstof bij bemesting, dat het water vervuilt in de vorm van nitraat. “We moeten de vis terugbrengen in onze fjorden,” zei hij. “Daar hebben we nu een duidelijk plan voor.”

70 procent minder uitstoot

Denemarken wil echter vooral dat het nieuwe compromis het land dichter bij zijn doel brengt om de CO₂-uitstoot tegen 2030 met 70 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Vlees en zuivelproducten behoren tot de belangrijkste exportgoederen van het land. De landbouw is verantwoordelijk voor 35 procent van de totale uitstoot en dit aandeel zou kunnen blijven groeien.

Het hoofd van de lobby van de voedingsindustrie, Landbrug & Fødevarer, Søren Søndergaard, spreekt van een baanbrekende overeenkomst die een nieuw kader schept voor de Deense landbouw en voedselproductie. De onderhandelingen hebben ervoor gezorgd “dat het nog steeds mogelijk is om de industrie verder te ontwikkelen in plaats van te ontmantelen”. Boeren hebben immers meer dan vijf jaar de tijd om zich aan te passen aan de nieuwe heffing en hun eigen productie te optimaliseren met het oog op het klimaat.

De landbouw in Denemarken staat al lange tijd onder druk vanwege de hoge uitstoot die schadelijk is voor het klimaat. Vooral bij de productie van vlees en melk komt veel methaan vrij. Dit wordt beschouwd als veel schadelijker voor het klimaat dan CO₂ en wordt omgezet in zogenaamde CO₂-equivalenten.

Dat Deense boeren nu hebben ingestemd met het plan komt waarschijnlijk ook doordat ze een aanzienlijk lagere CO₂-belasting gaan betalen dan de meeste andere industriële sectoren in het land.

Een melkveehouder uit Jutland vertelde Danmarks Radio dat de nieuwe belasting hem een stimulans heeft gegeven om de uitstoot op zijn bedrijf te verminderen. Een verandering van voer kan bijvoorbeeld worden overwogen. Een speciaal additief zou de methaanuitstoot van de koeien met ongeveer 30 procent moeten verminderen. Hij overweegt ook een andere manier om met de mest om te gaan en deze om te zetten in biogas. Als de boeren dit vakkundig doen, zouden de werkelijke lasten voor hen erg laag moeten zijn.

Stijging vleesprijs

De nieuwe heffing kan echter ook negatieve gevolgen hebben. De prijs van een kilo gehakt zou met minstens een paar kronen kunnen stijgen. Tegen 2035 is het ook denkbaar dat er ongeveer 2.000 banen verloren gaan in de land- en bosbouw en aanverwante sectoren, meldde de zender TV2. De liberale minister van Economische Zaken, Stephanie Lose, wees er echter ook op dat er ook nieuwe banen zullen worden gecreëerd, bijvoorbeeld door de geplande pyrolyseprojecten. Er is nu een kader voor een “duurzamere, hightech en efficiëntere landbouwproductie”, zei ze.

De sociaaldemocratische minister van Belastingen Jeppe Bruus noemt het compromis expliciet een stimulans om dit voorbeeld te volgen: “We moedigen andere landen aan om dit ook te doen.” Minister van Buitenlandse Zaken Lars Løkke Rasmussen van de Middenpartij zei dat het akkoord over de CO₂-heffing in de landbouw het bewijs was dat de politiek over het politieke midden heen werkt. Het land, dat meestal wordt geleid door minderheidsregeringen rechts of links van het politieke midden, wordt sinds eind 2022 geregeerd door een grote coalitie van sociaaldemocraten, conservatieven en liberalen, wat ongebruikelijk is voor Denemarken.

Kritiek

Voor veel klimaatactivisten in Denemarken gaat de overeenkomst echter niet ver genoeg. Niklas Sjøbeck Jørgensen van de “Council for Green Transition” klaagde dat de hoge aftrekposten en subsidies geen verandering zouden brengen in de intensieve veehouderij. Greenpeace bekritiseerde daarentegen de hoogte van de geplande CO₂-heffing, die volgens hen te laag is. Christian Fromberg, die bij de organisatie verantwoordelijk is voor landbouw, zei: “We kunnen zo’n lage heffing, die pas in 2030 van kracht wordt en die de vervuilende landbouw met ’s werelds grootste vleesproductie bestendigt, niet accepteren.”