De Noordzee als CO2-kerkhof? ‘Er zullen gevolgen zijn voor het ecosysteem’

Kunnen we CO2 afvangen en begraven in de Noordzee? De gevolgen van een dergelijke praktijk roepen vragen op.

Wat als kooldioxide niet in de atmosfeer terechtkomt, maar gevangen wordt gehouden onder de aarde en de zee? Het concept van koolstofafvang en -opslag, of CSS, is een technologie die zich snel ontwikkelt in Europa.

Toch is het concept niet nieuw, zegt Angélique Léonard, directeur van de Chemical Engineering Research Unit aan de Universiteit van Luik. Al sinds het begin van de jaren 2000 worden er opslagtests uitgevoerd in uitgeputte reservoirs, net als in de olie-industrie, waar gas opnieuw in een reservoir wordt geïnjecteerd om de druk te verhogen en de resterende olie op te vangen. Het vernieuwende vandaag is het idee om koolstof op zeer grote schaal op te slaan.

CO2 rechtstreeks bij de bron halen

We hebben het niet over de CO2 in de atmosfeer, maar over de CO2 van sectoren die het moeilijkst koolstofvrij te maken zijn: staalfabrieken, glasfabrieken en kalk- of cementovens, industrieën waar het proces om grondstoffen om te zetten in eindproducten een enorme hoeveelheid koolstof uitstoot. ‘We hebben het over het opvangen van koolstof bij de bron, rechtstreeks uit industriële dampen’, legt Pierre Delmelle, professor en bio-ingenieur aan de UCLouvain, uit. ‘De koolstof wordt gevangen in een chemisch reagens en opgelost, waarna de resulterende vloeistof wordt verhit om de koolstof van de andere componenten te scheiden en te concentreren. Het idee is om het dan via pijpleidingen te vervoeren om het opnieuw te injecteren onder zeesedimenten, in gas- of oliereservoirs die al geëxploiteerd zijn’.

In Europa ontwikkelt deze industrie zich vooral in de Noordzee. De Nederlanders waren pioniers, daarna schakelden de Denen en de Noren een versnelling hoger. De regering van Oslo, die deze technologie een warm hart toedraagt, heeft bijna 2,4 miljard euro geïnvesteerd in het Longship-project, een groot koolstofreservoir op de bodem van een fjord bij Bergen, 2,8 km onder de oppervlakte. ‘Het project zal de uitstoot verminderen en de ontwikkeling van nieuwe technologieën en dus nieuwe banen mogelijk maken’, zei de Noorse premier Erna Solberg in 2020. Longship is ontworpen om de uitstoot van de zware industrie van het Scandinavische land en van zijn Europese partners op te vangen.

België is een van die partners. Ons land ondertekende in juni vorig jaar met Nederland een overeenkomst over het transport van CO2 doorheen de Noordzee naar voormalige olie- en gasputten in Nederland, Denemarken en Noorwegen. Gasvervoersbedrijven zoals Fluxys werken al aan een specifiek afvangnet. ‘Voorlopig bevinden we ons nog in de institutionele fase en is er nog geen precieze tekst klaar over CO2-transport’, zegt Luc Warichet, adjunct-directeur van Resa, de belangrijkste elektriciteits- en gasnetbeheerder in de provincie Luik. ‘Maar we proberen ons in samenwerking met Fluxys in deze sector te positioneren om middelgrote trajecten te beheren naar onze industriële klanten die het moeilijk zullen hebben om volledig koolstofvrij te worden, zoals de glasfabrieken en cementfabrieken in de regio. Dit zou essentieel kunnen worden voor de Waalse economie.’

Is CO2 opslaan in de Noordzee gevaarlijk?

Maar is geologische koolstofopslag een duurzame en economisch haalbare oplossing? Op het eerste gezicht lijkt het misschien ideaal, maar… ‘Vanaf het moment dat we mariene sedimenten verstoren, zullen er gevolgen zijn voor het ecosysteem, maar we kunnen dat niet voorspellen’, benadrukt Pierre Delmelle. ‘We weten veel over deze onderwater gas- en oliezones, maar als we er al in geboord hebben, is het moeilijk in te schatten hoe lang ze stabiel zullen blijven? Er bestaat een risico op lekkage en verzuring van de oceanen. Maar we hebben geen tijd meer om studies uit te voeren, de klimaatcrisis is hier.’

Het IPCC beveelt geologische koolstofopslag in de eerste plaats aan voor industrieën die moeilijk koolstofvrij te maken zijn, bij gebrek aan een betere oplossing, het is geen mirakeloplossing voor alle emissieproblemen. Als we iets willen doen om de komende catastrofe een halt toe te roepen, moeten we onze uitstoot drastisch verminderen, en snel.