7 manieren om met klimaatangst om te gaan

Heb je zorgen over onze planeet? Voel je woede, angst, schuld of verdriet? Dit zijn 7 concrete en constructieve acties die je kunt ondernemen voor jezelf én de planeet.

2023 heeft zowat alle klimaatrecords doen sneuvelen en 2024 is goed op weg om het warmste jaar sinds het begin van de metingen eind 19e eeuw te worden. In Antarctica (waar het nu winter is) heerst een ongeziene hittegolf en in het Groot Barrièrerif in Australië zijn dit jaar de hoogste temperaturen gemeten in 400 jaar.

Voor velen blijft de klimaatcrisis een ver-van-mijn-bedshow, maar toch beginnen meer en meer mensen een ontredderd gevoel te ervaren als ze denken aan de toekomst van onze planeet. Uit een studie van de UCLouvain blijkt dat een op de tien mensen sterk psychologisch wordt beïnvloed door de klimaatcrisis, met slaapproblemen, piekeren, depressie of huilbuien als gevolg.

De ene noemt het ‘klimaatangst’, de ander ‘ecoverdriet’ of ‘landschapspijn’, nog een ander spreekt onomwonden over ‘klimaatwanhoop’.

Hoewel het nog even zoeken is naar eenduidige benamingen om het gevoel te omschrijven, staat vast dat de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit een invloed op onze psyche heeft. ‘Dat is een perfect normaal gevoel voor een reële bedreiging’, schrijft Hanna Zagefka, hoogleraar sociale psychologie aan de Universiteit van Londen, op het platform The Conversation.

Klimaatpsycholoog over hoe omgaan met wanhoop: ‘Het is oké om angst te voelen’

Vooral jonge mensen dragen de emotionele last van klimaatverandering. Sommigen gaan in therapie om erachter te komen of ze nog wel kinderen moeten krijgen in deze tijd van snelle klimaatverandering. ‘Mensen jonger dan dertig melden vier keer meer klimaatangst dan mensen boven de vijftig’, aldus Zagefka.

1. Praat erover

Klimaatontwrichting is de olifant in de kamer: we weten allemaal wat er gaande is en wat de gevolgen zijn, maar ‘als er over iets niet wordt gepraat, dan bestaat het niet’. Dat bleek onlangs nog tijdens de verkiezingscampagne. Het is belangrijk om te weten dat gelijkgestemden hetzelfde voelen als jij. Deel daarom je bezorgdheden, het is een krachtig middel om ermee om te gaan. Ga openhartige gesprekken aan over je angsten met familie en vrienden, maar zorg er wel voor dat jouw eco-vrees de gezellige zomeravonden niet vergalt. Of sluit je aan bij klimaatgroeperingen, zoals KlimaatContact om anderen te vinden die met dezelfde angsten kampen. ‘Er is troost in gemeenschap, in solidariteit en in de kennis dat je niet alleen bent met je zorgen’, aldus Zagefka.

2. Neem positieve acties

De klimaatcrisis kun je niet als individu oplossen, maar je kunt wel positieve acties ondernemen om je angstgevoelens te beheersen én tegelijk de klimaatzaak een beetje vooruit te helpen. Sluit je aan bij een klimaatbeweging, neem deel aan een stadstuinproject of doneer aan organisaties die zich inzetten voor klimaatslachtoffers in het Zuiden. Anderen helpen is goed voor je welzijn.

3. Doe het samen

Stoppen met vliegen, je auto wegdoen, minder consumeren en geen vlees meer eten zijn erg individualistische maatregelen. Een collectief probleem vereist echter collectieve acties. Zoek gelijkgestemden om positieve acties te verwezenlijken. Neem bijvoorbeeld deel aan lokale opruimacties in je gemeente om afval te verzamelen of schrijf je in voor gemeenschappelijk tuinieren of een bomenplantdag. Of stap mee in een klimaatbetoging. Met anderen bereiken we meer dan alleen en je vermijdt een situatie waarin je in je eentje in de zetel blijft zitten tobben.

4. Stimuleer je werkgever tot actie

Pleit bij je werkgever voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Dat betekent dat je bedrijf rekening houdt met de effecten van hun bedrijfsvoering op mens, milieu en maatschappij. ‘Werknemers die pleiten voor het belang van MVO kunnen hun bedrijf stimuleren om winst niet boven milieu-impact te stellen’, aldus Zagefka. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de respondenten wil dat hun werkgever de klimaatverandering aanpakt. Dat percentage stijgt zelfs tot 73 procent bij mensen onder de dertig, maar er is nog steeds ruimte voor meer mensen om van werkgevers te eisen dat ze zich bezighouden met klimaatkwesties. Onderzoek benadrukt dat werken voor een organisatie met een gedeeld gevoel van zingeving en identiteit een enorme boost kan zijn voor je eigen welzijn.’

Heeft uw werk nog zin? ‘Mensen willen een job die overeenstemt met hun waarden’

5. Wees niet te bescheiden

In tijden van klimaatcrisis is het geen optie om bescheiden te blijven. Zorg ervoor dat iedereen om je heen weet wat je doet om klimaatverandering tegen te gaan. Mensen zijn immers kuddedieren en geneigd om anderen te volgen. Onderschat dus het belang van het geven van het goede voorbeeld niet. Als het je niet lukt om je omgeving op andere gedachten te brengen met woorden, doe het dan met jouw daden en leg uit hoe eenvoudig groene keuzes kunnen zijn. Misschien volgen de anderen wel vanzelf. Boos worden op de rest heeft geen enkel nut, want we zijn allemaal bondgenoten in deze crisis.

6. Kies voor groene leiders

Een van de belangrijkste dingen die je kunt doen, is volgens klimaatwetenschappers om leiders te kiezen die de grote systeemveranderingen die we nodig hebben kunnen doorvoeren. Dit jaar was op dat vlak hoopvol: in juni koos Mexico klimaatwetenschapper Claudia Sheinbaum als volgende president en de Amerikaanse presidentskandidaat Kamala Harris selecteerde Tim Walz, een klimaatstrijder, als haar running mate. Alleen moet Harris nog wel verkozen raken.

7. Vergeet ook niet te genieten

Terwijl je je je energie in het redden van de planeet steekt, mag je niet vergeten om af en toe te genieten van de inspirerende plek die moeder aarde is. Tijd doorbrengen in het groen komt het welzijn ten goede, ook al word je daar onvermijdelijk geconfronteerd met landschapspijn. Is de gletsjer die je 15 jaar geleden bezocht nu een meer geworden? Of is jouw favoriete plekje in de natuur bezoedeld door afval? Dan is het des te belangrijker om daarvoor te vechten. Nog een vorm van zelfzorg: beperk je nieuwsconsumptie en doe niet aan doomscrollen. Lees niet elk nieuwtje over bosbranden, overstromingen, hittedoden en klimaatvluchtelingen, maar ga op zoek naar positieve verhalen over klimaatstrijders. Die vind je veelvuldig in onze rubriek De Klimaatoptimisten.