Hoe fake klimaatstrijders de online discussies over de COP28 manipuleerden

De VN-klimaattop COP28, die eind 2023 plaatsvond in Dubai, leidde op sociale media tot gepassioneerde discussies. Maar niet iedereen die daaraan deelnam, bestond ook echt.

Dat de jaarlijkse klimaatconferentie van de Verenigde Naties georganiseerd werd in een olieproducerende staat als de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), leidde al lang op voorhand tot scherpe kritiek. Die zwol aan toen de Emiraten sultan Ahmed Al Jaber, voorzitter van het staatsoliebedrijf ADNOC, afvaardigden als COP28-voorzitter. Voldoende voer dus voor een discussie ten gronde over de geloofwaardigheid van de jaarlijkse hoogmis voor internationale klimaatafspraken. Maar op sociale media kon je ook iets anders opmerken: grootschalige manipulatie via deepfaketrollen, Twitterbots en zelfs fake actiegroepen.

Wikipedia

Aan de ene kant spendeerden de VAE in de aanloop naar de COP28 miljoenen dollars aan public relations- en communicatieadviseurs om het klimaatblazoen van het land en sultan Al Jaber op te poetsen. Instagram-influencers met miljoenen volgers werden ingehuurd om positieve boodschappen over de conferentie te verspreiden. Mensen uit de omgeving van Al Jaber werden zelfs betrapt bij pogingen om onwelgevallige passages op zijn Wikipedia-pagina op te schonen.

Op Twitter ontdekten onderzoekers halverwege 2023 een netwerk van meer dan 100 profielen die passionele tweets deelden over het klimaatbeleid van de VAE. Alleen bestonden de personen in dat netwerk niet. Hun profielfoto’s waren gestolen van anderen of gemaakt met artificiële intelligentie. Die techniek noemt men astroturfing, naar de naam van een fabrikant van kunstgras. Bij astroturfing doet men zich voor als een bestaande grassrootsbeweging, die organisch gegroeid zou zijn vanuit de bevolking. Waarschijnlijk ging het ook hier om een initiatief vanuit de Emiraten zelf, al ontkende een woordvoerder van de COP28 elke betrokkenheid.

Boycot

Ook tegenstanders van het feit dat de VAE de COP28 organiseerden, probeerden het debat te beïnvloeden en de conferentie te dwarsbomen. Ben Stockton, onderzoeksjournalist bij het Center for Climate Reporting, merkte op dat een aantal van zijn kritische artikels over de klimaattop overgenomen werd door een actiegroep met de naam BoycottCOP28. De organisatie beweerde gevestigd te zijn in de Verenigde Staten en omschreef zichzelf als ‘een groep bezorgde burgers, activisten en organisaties van over de hele wereld die geloven dat de organisatie van de COP28 in de VAE een vergissing is’. Zo richtte BoycottCOP28 open brieven aan allerlei milieuorganisaties en genodigden om de klimaattop links te laten liggen.

Stockton ontdekte echter dat er in de VS geen enkele organisatie met de naam BoycottCOP28 bestond. Ook de partnerorganisaties die de groep op haar website vermeldde – écht bestaande milieu- en klimaatactiegroepen – hadden nog nooit van de actie gehoord. Ook hier was een kransje neppe Twitterprofielen met deepfake profielfoto’s actief dat de boodschappen van BoycottCOP28 promootte.

Daar hield de manipulatie niet op. Op de website van BoycottCOP28 stonden afbeeldingen van klimaatbetogingen waarin fake anti-COP28-slogans op de spandoeken waren gefotoshopt. De organisatie beweerde ook dat bekende actiegroepen zoals Greenpeace en het WWF de klimaattop zouden boycotten, wat niet het geval was. In het algemeen is het Engels op de website nogal krom en lijkt het met software vertaald uit een andere taal. Wie er daadwerkelijk achter BoycottCOP28 zit? Daar hebben we het raden naar.

Prostituees

Het is niet de enige verdachte ‘actiegroep’ die plots opdook en zich opwierp als tegenstander van de klimaattop in Dubai. Op X, het voormalige Twitter, zijn gebruikers de voorbije maanden gebombardeerd met advertenties van twee organisaties: FAST, wat staat voor Fight Against Human Trafficking, en EAGLE, of Earth Action Global League. Zowel hun websites als hun socialemediaprofielen werden pas een halfjaar voor de COP28 van start ging opgericht.

FAST deelde vooral verhalen over mensenhandel en prostitutie in Dubai – overigens een reëel en ernstig probleem. Het gebruikte daarbij video’s van Send Them Home, een legitieme Britse ngo die zich het lot aantrekt van prostituees die het slachtoffer worden van uitbuiting. De stichter van Send Them Home vertelt aan Knack dat hij het intensieve hergebruik van zijn video’s verdacht vond en nog nooit van FAST gehoord heeft.

EAGLE pronkt op Twitter met een ‘gouden vinkje’, wat wijst op een ‘geverifieerde organisatie’. Maar sinds Elon Musk het verificatiesysteem van Twitter omgegooid heeft, is het niet langer betrouwbaar. Iedereen kan zo’n vinkje kopen, of toch als je er minstens 2000 euro per jaar veil voor hebt. EAGLE noemt zichzelf een ‘waakhond’ op het gebied van klimaatverandering en publiceert op zijn website tientallen artikels, zogezegd sinds mei 2020. Maar de site blijkt pas geregistreerd in april 2023. De geselecteerde stukken, overgenomen van andere media, hebben als voornaamste rode draad dat ze een negatief licht werpen op de VAE.

Daarnaast vielen de Twitterberichten van EAGLE op door het herhaaldelijke gebruik van afbeeldingen gemaakt met artificiële intelligentie. ‘Fossiele kameraad Vladimir Poetin bezoekt collega-fossiele sjeik in Abu Dhabi’, tweette EAGLE bijvoorbeeld boven een AI-beeld van Poetin en een sjeik die elkaar kussen. Ook beelden van de mensonwaardige woon- en werkomstandigheden van huispersoneel of gastarbeiders uit Afrikaanse of Aziatische landen in de VAE bleken gemaakt met AI.

Heilige graal

Greenwashing van fossiele brandstoffen, heikele mensenrechtenkwesties en democratisch deficit: de punten van kritiek aan het adres van de VAE waren inhoudelijk niet onterecht, maar de manier waarop ze wereldwijd via sociale media gepusht werden, was hoogst artificieel.

Wie er precies achter FAST en EAGLE zit, valt moeilijk te achterhalen. Vragen die we hen stelden, bleven onbeantwoord. Hun websites zijn geregistreerd in de kleine Caraïbische eilandstaat Saint Kitts en Nevis – al zegt dat verder weinig. Wel zeker is dat het gaat om een partij die baat had bij het mislukken van de door de VAE georganiseerde klimaattop. De meest logische verdachten zijn de traditionele geopolitieke rivalen van de VAE in de regio, waaronder Qatar, Saudi-Arabië, Iran en Turkije.

Astroturfingcampagnes kunnen succesvol zijn als ze erin slagen de publieke opinie of beleidsmakers te beïnvloeden. Verschillende berichten en video’s van EAGLE werden op Twitter honderdduizenden tot zelfs miljoenen keren bekeken, vooral wanneer ze viraal gingen nadat mensen ze spontaan hadden geretweet. Dat gebeurde ook in ons land. Een artikel op de website van EAGLE werd bijvoorbeeld gedeeld door journalist Rik Van Cauwelaert. En dat is de heilige graal voor artificiële operaties zoals deze: opgepikt worden door influencers, politici en journalisten, die de gewenste boodschappen organisch verspreiden via hun eigen netwerk.