Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans is helemaal niet onder de indruk van het ‘historische’ klimaatakkoord dat in Dubai werd bereikt.
Ze stonden te juichen en te blinken van contentement: de toponderhandelaars van de 28ste klimaattop in Dubai die net is afgelopen. Ze klopten zich op de borst: ze hadden een ‘historisch akkoord’ bereikt. Voor het eerst in de lange geschiedenis van klimaatonderhandelingen staat er in de slottekst van een top een rechtstreekse verwijzing naar ‘een transitie weg van fossiele brandstoffen’. Meer moet het tegenwoordig niet zijn om voor jezelf een plaats in de geschiedenisboeken op te eisen.
Maar de kans is groot dat het vervolg vooral veel business as usual zal zijn. Het scheelde niet veel of zelfs dat zinnetje was niet in de slottekst geraakt, onder druk van de machtige lobby van olieproducerende landen. Ook op de 21ste klimaattop, die van eind 2015 in Parijs, werd gewag gemaakt van een ‘historisch akkoord’. Toen sprak de internationale wereld af dat er inspanningen geleverd moesten worden om de globale klimaatopwarming tegen 2030 te beperken tot een stijging van maximaal 2°C boven het pre-industriële niveau, en indien mogelijk maximaal 1,5°C. Het feit dat zoiets kon worden afgesproken, werd toen als een grote doorbraak gepresenteerd.
Het volstaat om vandaag even naar de feiten te kijken om dat te nuanceren. Klimatologen lieten weten dat op 17 november jongstleden de globale temperatuur voor het eerst – eventjes – de kaap van meer dan 2°C boven het pre-industriële niveau rondde. Het is nu al duidelijk dat 2023 het heetste jaar ooit gemeten zal zijn. Om de target van Parijs alsnog te halen zou er tegen 2030 een globale vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 45 procent gerealiseerd moeten worden. De verwachting is dat we dan zullen afklokken op een verdere stijging met 9 procent. Ook in 2022 steeg de uitstoot van broeikasgassen. De praktijk geeft een compleet ander beeld dan de theorie van een klimaatakkoord.
Over de gevolgen moeten we ons ook al geen illusies meer maken – zo bleek uit enkele recente schrijnende analysen in het wetenschappelijk topvakblad Nature. Dit jaar kregen 7,3 miljard mensen in de wereld (op een totale bevolking van iets meer dan 8 miljard) minstens tien dagen te maken met uitzonderlijk hoge temperaturen als gevolg van de klimaatopwarming. Een kwart daarvan kreeg te kampen met ‘gevaarlijke extreme hitte’. Liefst 1,8 miljard mensen worstelden met droogteproblemen als gevolg van de opwarming.
Een andere berekening toonde aan dat tegenwoordig elk jaar wereldwijd meer dan 33.000 mensen rechtstreeks sterven aan de gevolgen van blootstelling aan fijnstof afkomstig van door de klimaatopwarming aangewakkerde branden. Ze compenseren nu al in belangrijke mate het terugdringen van de fijnstofproductie door technologische innovaties in industrie en verkeer. Een veelvoud van het aantal doden krijgt te kampen met opstoten van astma en andere aandoeningen van de luchtwegen.
Chronische blootstelling aan fijnstof van branden en luchtvervuiling veroorzaakt ook extra doden door andere ziektes. Er is berekend dat wereldwijd 15 procent van de coronadoden, en bij ons 21 procent, mensen betreft die nog zouden leven als hun luchtwegen niet chronisch overbelast waren door het inademen van schadelijke componenten van het gebruik van fossiele brandstoffen. Het virus kan gemakkelijker een lichaam binnendringen via zelfs maar lichtjes beschadigde cellen. Ook in de gezondheidszorg hangt alles altijd samen.
Het voorbeeld illustreert dat er ook bij ons al doden vallen als gevolg van de klimaatopwarming, hoewel sommigen dat nog altijd ontkennen. Hittegolven zijn sowieso dodelijk voor mensen. Ook de 39 doden van de overstromingen als gevolg van de waterbom die in juli 2021 de streek tussen Luik en Verviers trof, zijn klimaatdoden van bij ons.
Een recente studie in Nature Human Behavior concludeerde dat een derde van de mensen wereldwijd nog altijd niet gelooft dat de klimaatopwarming een probleem is. Halfslachtige zogenaamd historische klimaatakkoorden zullen dat niet veranderen. In ons land is het Vlaams Belang de belangrijkste ontkenner van de ernst van de problematiek, in Nederland is het de PVV van de winnaar van de laatste verkiezingen, Geert Wilders. Voor hen is migratie het enige wezenlijke probleem dat ‘onze mensen’ momenteel hebben.
Maar onze extreemrechtse vrienden zouden zich beter eens bezinnen over hun aanpak van die zogenaamd maatschappij-ontwrichtende migratie. De beste manier om op termijn een nog veel grotere migratie te vermijden is efficiënt vechten tegen de klimaatopwarming. Want als we die niet onder controle krijgen, zullen er tegen het einde van de eeuw wereldwijd naar schatting 3 miljard mensen in grote problemen komen. Minstens 1 miljard daarvan zal – noodgedwongen – migreren. De kans is groot dat velen daarvan in onze richting zullen trekken.
De kans is ook groot dat de laatste klimaattop, net als zijn voorgangers, niet veel verschil zal maken. De weerstand tegen verandering is groot, ook bij veel ‘gewone’ mensen die routinedieren zijn en hun gedrag niet substantieel willen aanpassen. Vooral de olieproducenten verzetten zich tegen een transitie en spelen niet zelden handig in op de weerstand van een onwillige bevolking. Ze hebben een massa geld verdiend met olie en gas, en gebruiken het om nog meer geld te verdienen. Het is moeilijk opboksen tegen zo’n kapitaal.
Het is trouwens niet dat ze niet wisten wat er aan de hand was. De Nederlands-Britse fossielebrandstofproducent Shell maakte al in 1991 een video, Climate of Concern geheten (een klimaat van bezorgdheid), waarin alles wat vandaag inzake de problematiek van de klimaatopwarming aan de orde is uitvoerig aan bod kwam. Het wetenschappelijk topvakblad Science publiceerde begin dit jaar evidentie voor het feit dat de Amerikaanse oliegigant Exxon al eind de jaren 1970 wist wat de consequenties van ongebreideld gebruik van fossiele brandstoffen zouden zijn. Eén van de conclusies was dat ‘klimaatverandering tegen het jaar 2050 dramatische milieueffecten kan hebben’.
(Lees verder onder de preview.)
Net als Shell koos Exxon ervoor om de eigen conclusies te negeren. Dat kan niet anders dan als misdadig omschreven worden, als een grootschalige aanslag op het welzijn van de mensheid. Hetzelfde geldt voor de misplaatste euforie van de laatste lichting klimaatonderhandelaars, die weliswaar een 21 pagina’s lang verslag met 196 ‘vaststellingen en aanbevelingen’ afleverde, maar het is allemaal zo vrijblijvend, zo zonder dwingend karakter.
We weten al een tijd dat we zo snel mogelijk naar meer hernieuwbare energiebronnen en naar een hogere energie-efficiëntie moeten. Daar hadden we geen klimaattop in Dubai voor nodig en ook de volgende top (die eind volgend jaar in Azerbeidzjan zal doorgaan, nog een olieproducent) zal naar alle verwachting geen wezenlijk verschil maken.
(Lees verder onder de preview.)
We weten ondertussen ook dat het verschil tussen wat beleidslui op zulke klimaattoppen zeggen wat we zullen doen en wat ze achteraf effectief aan concrete maatregelen uitrollen, tussen 2010 en 2020 vier keer groter is geworden – dat berekenden wetenschappers in Nature. Ook dat kan, gezien de versnelling van de nefaste effecten van de opwarming voor mens en milieu, alleen maar als crimineel worden omschreven, zeker naar de volgende generaties toe.
De toponderhandelaars in Dubai waren dus beter wat bescheidener gebleven. In plaats van zich uit te roepen tot mondiale helden om wat ze op papier hebben gekregen, hadden ze zich beter verontschuldigd voor het feit dat er niet meer in zat. Dan hadden ze op meer respect kunnen rekenen. Nu zal het weer aan bezorgde mensen wereldwijd zijn, zowel uit het brede publiek als uit overheden en bedrijven, om verder te doen wat ze kunnen om de transitie richting een duurzamere toekomst uit te rollen, duurzamer voor iedereen, niet uitsluitend voor zichzelf.
Een transitie die – we kunnen het niet genoeg benadrukken – niet als een kostprijs moet worden beschouwd, maar als een investering in een betere toekomst met schonere lucht, meer bossen, gezondere voeding, minder ziektes, een aangenamer klimaat enzovoort. Kortom, een toekomst met veel meer gelukkige mensen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
