Geograaf Gerard Govers pleit voor realisme: ‘De doelstelling van 1,5 graden Celsius is dood’

‘Door geen rundvlees te eten, kunnen we gigantische winsten boeken’, zegt geograaf en vicerector Gerard Govers (KU Leuven).

Is de COP27, de VN-Klimaattop in het Egyptische Sharm-el-Sheikh, mislukt? Aan de vele teleurgestelde reacties te zien wel. Door een alliantie tussen grote vervuilers en petrostaten zoals Saudi-Arabië belandden ambitieuze doelstellingen op het vlak van fossiele brandstoffen in de vuilnismand. Het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 wilde de opwarming van de aarde beperken tot 1,5 graden. Moeten we ons klaarmaken om die ambitie los te laten? Ook al zou dat een aanzienlijke impact hebben op de zeespiegel, de biodiversiteit en de leefbaarheid? Voor geograaf en vicerector aan de KU Leuven Gerard Govers is het duidelijk: ‘De doelstelling van 1,5 graden Celsius is dood.’

Waarom?

Gerard Govers: Als we die doelstelling willen halen, zeggen wetenschappers dat we nog maar enkele honderden gigaton CO2-equivalenten mogen uitstoten. Per jaar stoten we nu al zo’n 50 gigaton uit. Bovendien zullen we bij de omslag naar een CO2-neutrale economie ook veel uitstoten. Denk alleen maar aan de energie die we nodig hebben om batterijen te maken voor elektrische wagens. De opwarming beperken tot 1,5 graden is dus een onmogelijke zaak, en het is jammer dat men blijft beweren dat het wel kan. Tegelijkertijd zegt men in de COP27-slotverklaring ook te willen inzetten op ‘low emission energy’, wat volgens velen neerkomt op gas. Dat is hypocriet.

Waar zou u de lijn trekken? Op 2 graden Celsius?

Govers: Mensen hebben realistische streefdoelen nodig. We kunnen met een redelijke zekerheid zeggen dat 2 graden realistischer is. Ook voor die doelstelling hebben we trouwens een trendbreuk nodig. Als we dan kunnen afklokken op 1,7 of 1,9 graden is dat des te beter, want elke tiende van een graad telt. Het klopt wel dat de negatieve gevolgen groter zullen zijn. Het grootste risico is de stijging van de zeespiegel op langere termijn. De kans dat de ijskappen, en met name Groenland, smelten is veel groter bij 2 dan bij 1,5 graden.

Betekent de vooruitgang van de klimaattechnologie dat we ons gedrag niet meer hoeven te veranderen?

Govers: Nee, we moeten met z’n allen minder energie verbruiken. Maar dat is óók een kwestie van technologie. Een warmtepomp gebruikt 25 procent van de energie die je nodig hebt om een huis met gas te verwarmen. No way dat we dat kunnen doen zonder zware technologische innovaties.

U pleit ook voor minder vleesconsumptie.

Govers: Een van de grootste milieuproblemen is de runderteelt. Voor rundvlees alleen gebruiken we ongeveer de helft van het totale landbouwareaal van de wereld. Als we geen rundvlees meer eten, kunnen we ons concentreren op de helft van het oppervlak. Dat zijn gigantische winsten.

Ook de isolatie van onze gebouwen is essentieel. Is de sense of urgency bij de Vlaamse regering groot genoeg?

Govers: Nee, maar ze is wel groter dan enkele jaren geleden. Ons gebouwenpark zorgt voor een kwart van de totale emissies, we moeten hevig inzetten op isolatie. Daarnaast moet de verwarming geëlektrificeerd worden. Vrijstaande woningen hebben baat bij een individuele warmtepomp. In stadswijken moeten we eerder denken aan de aanvoer van warmte vanuit een centraal punt. Dat kan met de restwarmte van de industrie, waar Antwerpen aan denkt. Maar dat kan ook met megagrote warmtepompen, zoals in Denemarken vandaag al gebeurt.

Hebben we nieuwe kerncentrales nodig?

Govers: Het is niet verstandig van de regering om kerncentrales te sluiten. Door ze open te houden, kopen we kostbare tijd én houden we de emissies onder controle. Maar nieuwe centrales bouwen, dat is nog een ander verhaal. Die zijn bijzonder duur en het is moeilijk om ze gebouwd te krijgen in Europa. Er is wel íéts nodig dat we flexibel kunnen inzetten ter aanvulling van hernieuwbare energie. Misschien hebben we binnen 10 à 15 jaar kleine modulaire kernreactoren. Denk ook aan gascentrales waarvan we de CO2 opvangen. Ook waterstof is een optie, maar dat is niet eenvoudig, want de productie ervan kost een heleboel energie.

Bent u optimistisch?

Govers: Ik ben niet pessimistisch. In de jaren negentig zei men dat de aarde in het jaar 2100 4 graden zou opwarmen. Nu zegt men dat we, als we voortdoen zoals we bezig zijn, aan 2,7 graden komen. Waarom zou het onmogelijk zijn om daar in de komende 40 jaar een graad af te doen? Dat is minder goed dan we hadden gewild, maar dan behouden we toch nog een leefbare planeet.