‘Geen wonder dat klimaatactivisten rare dingen in musea beginnen te doen’

2022 is het jaar waarin iemand zijn hoofd aan Het meisje met de parel vastlijmde, het beroemde schilderij van Johannes Vermeer. Het is ook het jaar waarin activisten van dezelfde beweging, Just Stop Oil, een blik soep tegen de beschermende glasplaat van de zonnebloemen van Vincent van Gogh kieperden. En dat allemaal om het milieu te redden. De provocaties maakten een storm van protest, verontwaardiging en dus media-aandacht los. Want naast tegenstanders heeft Just Stop Oil ook voorstanders en dus veroorzaakt dat soort ongein, wat vandaag voor debat doorgaat, likes en clicks. Absurde acties maal wanhoop maal sociale media: het dadaïsme is er niets bij. Ja, er was weer aandacht voor het klimaat, maar welke en voor hoelang?

Geen wonder dat klimaatactivisten rare dingen in musea beginnen te doen.

Het begrip ‘engagement’ stond ooit voor een langdurige inspanning om een ideaal te verwezenlijken, verkieslijk iets wat groter dan jezelf is. In het Facebook-universum, waarvan zelfs hefboomfondspiepeltjes zich tegenwoordig beginnen af te wenden, staat het vooral voor onenigheid, narcisme, agressie en dus ook heel veel kwetsuren. Het is wel zeker dat de schilderij-activisten van Just Stop Oil de juiste strijd voeren. Het is veel minder zeker dat hun volledige overgave aan het mediaspektakel die strijd een stap vooruitbrengt.

Als het stof is gaan liggen – of als de lijm weer loskomt – wordt duidelijk dat de strategische discussies niet de kern van de zaak zijn. In elke strijd heb je gematigden, langetermijndenkers en radicalen van de korte baan, en die vervullen allemaal een rol, ook de achter-glas-iconoclasten van Just Stop Oil. De soepgooiers zijn een beetje de onnozelaars voor wie ze zich uitgeven. Maar het zijn zeker geen misdadigers, en ze hebben het morele gelijk aan hun kant.

Het geëmmer over strategie leidt af van wat echt belangrijk is, niet minder dan de blikken tomatensoep zelf. In dezelfde week van de aanval op Vermeer bleek dat er nooit zo veel broeikasgassen in de atmosfeer werden geslingerd als vorig jaar, zo waarschuwde de Wereld Meteorologische Organisatie. Onder meer het zeer destructieve gas methaan, bekend van de koeien, blijkt een groter probleem dan eerst gedacht. Het Greenhouse Gas Bulletin van de weerorganisatie sprak van de grootste jump in methaanuitstoot, jaar op jaar, in de laatste veertig jaar.

We kennen de gevolgen van de broeikasgassen: overstromingen, orkanen, extreme droogte en andere vormen van dood en verderf. Of beter: we kennen ze niet, of toch niet helemaal. Zeker de laatste tijd worden wetenschappers al eens verrast, zij het vooral in negatieve zin. Het is allemaal nog erger dan verwacht, onder meer omdat de verschillende klimaatellendes op onverwachte wijze op elkaar ingrijpen. Toch veroorzaken die droge wetenschappelijke observaties al lang geen rimpeling meer in het publieke debat. Wetenschap is die nobele discipline waarin de persoonlijkheidscultus van ondergeschikt belang is, en precies daarom heeft ze het vandaag zo moeilijk. Het is geen wonder dat klimaatactivisten rare dingen in musea beginnen te doen.

Hoogstens leeft er een algemeen onbehagen, geen directe actie, en al helemaal op politiek vlak niet. Onze minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) reist zelfs niet af naar de volgende klimaatconferentie in Egypte. Ze had er speciaal een smoesje voor verzonnen: de mensenrechten, waar haar partij anders een koele minnaar van is, gaan in Sharm-el-Sheikh nu blijkbaar niet ver genoeg. Ook Demir kent de wetten van het dadaïsme, als het al geen plat cynisme was. Welke goede zaak denkt ze met haar afwezigheid te dienen? De soepgooiers mogen dan rare clowns zijn, ze staan nog ergens voor. Bij Demir wordt dat met de dag minder duidelijk.

Afgelopen weekend steeg het kwik ver boven de 20 graden. Iedereen weet: dat is raar. Nee, beangstigend: de echte horror van Halloween. Van de klimaatconferentie in Egypte wordt volgende week alweer weinig verwacht, in die zin heeft Demir gelijk dat ze niet afreist. Maar het is tijd dat ze het cynisme aflegt, en niet alleen zorgt voor pittoreske bospaadjes, en het overleven van wolf en patrijs. Als Demir de vrijgekomen tijd van Sharm-el-Sheikh gebruikt om eindelijk de rommel op te ruimen – dat mag met concrete stappen vandaag al, we mogen dromen – dan is alles vergeven. Anders niet.