In kaart gebracht: PFAS-producenten in Europa
In Europa produceren 11 bedrijven in 17 fabrieken nog altijd PFAS, een verzamelnaam van vaak giftige en mogelijk kankerverwekkende chemische stoffen. Dat blijkt uit onderzoek van The Forever Pollution Project, een internationaal collectief van gespecialiseerde journalisten.
Toen in het voorjaar van 2021 bekend raakte dat chemiereus 3M in Zwijndrecht de omgeving zwaar heeft vervuild, was dat wereldnieuws. Maar op zo’n honderd kilometer ten oosten van München staat nog een productielocatie van de Amerikaanse multinational. Ook daar bracht het bedrijf decennialang PFAS in de omgeving van het Beierse Gendorf, waardoor het water er nu gevaarlijk is om te drinken. Inmiddels is 3M overgestapt naar ‘Adona’. Dat is ook een PFAS, maar dan met een andere chemische structuur, waarvan de gezondheidseffecten onbekend zijn.
PFAS, een familie van duizenden chemische stoffen, zijn vaak giftig en mogelijk kankerverwekkend. Ze blijven voor altijd in de omgeving en zijn er zeer moeilijk uit te verwijderen. Elf bedrijven in Europa produceren deze forever chemicals in zeventien fabrieken. Naast 3M in Zwijndrecht staan er zes fabrieken in Duitsland, vijf in Frankrijk, drie in het Verenigd Koninkrijk, één in Nederland en één in Italië. Bij nog drie fabrieken in Italië, Polen en Spanje is de productie gestaakt. Het Belgische chemieconcern Solvay heeft de meeste productieplekken: twee in Frankrijk, één in Duitsland en één in Italië.
Dat blijkt uit onderzoek van het Forever Pollution Project, een internationale samenwerking van journalisten door heel Europa, dat het Europese PFAS-probleem in kaart bracht. Onderzoekscollectief The Investigative Desk initieerde het project en deed onderzoek voor Knack.
Het internationale team journalisten kon de productielocaties in kaart brengen door informatie te combineren uit verscheidene bronnen, zoals wetenschappelijk onderzoek, overheidspublicaties, registraties bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), uitstootgegevens van het Europees Milieuagentschap, documenten van de industrie, en stukken die zijn verkregen door een beroep op toegang tot documenten bij de Europese Commissie.
Duitsland
Hoewel het een zeer streng gereguleerd land heet te zijn, blijkt uit het onderzoek van de Süddeutsche Zeitung en de publieke omroepen NDR en WDR dat Duitsland amper wetgeving kent voor PFAS-emissies. De bedrijven hoeven er zich niet aan strikte limieten te houden voor wat ze in het milieu lozen en uitstoten. Wel zijn er ‘oriëntatiewaarden’, die regionale milieudiensten opstellen. Maar wanneer een bedrijf daar ruim overheen gaat, volgen er geen boetes of sancties.
Frankrijk
Naast vier productielocaties van de chemische bedrijven Solvay, Daikin, Chemours en Arkema, heeft het land ook een bekende grootgebruiker van PFAS: de pannenfabrikant Tefal. Het bedrijf gebruikte PFOA voor de productie van zijn antiaanbaklaag met de bekende rode stip in het midden. De pannenfabriek in Rumilly, vlak bij de Mont Blanc, vervuilde het drinkwater van de omgeving, blijkt uit onderzoek van de krant Le Monde. De regionale milieudienst mat jarenlang niet op PFAS. Toen het dat in 2020 wel deed, testte het op de verkeerde chemicaliën – namelijk PFOS, een zusje van PFOA. Die stof gebruikte Tefal niet, waardoor de vervuiling onopgemerkt bleef. Pas in de zomer van 2022 begon de milieudienst op de juiste chemicaliën te testen.
Italië
Ook de productielocatie van het Belgische chemieconcern Solvay in Noord-Italië, zo’n zeventig kilometer ten zuidoosten van Turijn, verontreinigde de omgeving. Mannen die in de directe omgeving van de fabriek wonen, lopen door de vervuiling vijftig procent meer risico op leverkanker dan mannen in de rest van de gemeente, blijkt uit epidemiologische studies. Maar een effectief plan om emissies te verminderen en de gezondheid te beschermen is er niet, concluderen journalisten van Radar Magazine, een online tijdschrift voor milieujournalistiek.
Solvay gebruikt C604, een PFAS waarvan het bedrijf claimt dat het een ‘beter toxicologisch profiel’ heeft dan de vorige generatie stoffen. Net zoals 3M en Chemours is het bedrijf overgestapt toen duidelijk werd dat de klassieke PFAS gevaarlijk waren. Recent onderzoek laat zien dat de risico’s bij Solvay, in ieder geval voor het waterleven, niet zijn afgenomen met de overstap. Bovendien breken ook deze PFAS niet af en blijven ze aanwezig in het milieu.
De auteurs zijn lid van The Investigative Desk, een groep gespecialiseerde onderzoeksjournalisten die wordt gefinancierd uit donaties, subsidies, beurzen en honoraria. Geldschieters hebben geen rol bij of inhoudelijke invloed op onderzoek of publicaties. Het Forever Pollution Project is ontwikkeld door The Investigative Desk in samenwerking met journalisten van Le Monde (Frankrijk), Süddeutsche Zeitung, NDR, WDR (Duitsland), Radar Magazine en L’Essentiale (Italië) en zeven andere Europese media. Deze publicatie en het project zijn mede tot stand gekomen met steun van Arena for Journalism, en financiële steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten, het Lira Auteursfonds Reprorecht, Journalismfund.eu en het fonds Investigative Journalism for Europe (IJ4EU).
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
