Het DNA van de wolf

Wat is DNA, wat vertelt het DNA van wolven ons en wat hopen we te ontdekken uit het DNA van de Belgische wolven?

De komst van de wolven in Limburg laat niemand onberoerd. Experten volgen hun reilen en zeilen op de voet: ze zoeken naar voetsporen, analyseren uitwerpselen en hangen cameravallen op. Die laatste leverden het bewijs dat August en Noëlla momenteel samen hun territorium doorkruisen. Maar nog veel meer informatie zit vervat in het DNA van de wolven.

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) neemt die belangrijke taak op zich: ze verzamelen alle DNA-monsters die genomen worden en onderwerpen ze aan een grondige analyse. Zo zijn er de voorbije maanden stalen genomen van uitwerpselen die gelinkt worden aan een wolf én van bijtsporen die werden aangetroffen bij schapen (en kleine kangoeroes). De typische halsbeet waarmee de dieren om het leven werden gebracht, doen het vermoeden rijzen dat de wolf er voor iets tussen zit.

Wat is DNA?

Elk levend wezen heeft een unieke DNA-set, die aanwezig is in iedere cel van zijn of haar lichaam. Dat DNA kan je met het blote oog niet zien, maar het bevat alle erfelijke informatie over dat organisme. Wanneer een wolf een prooi doodt, laat hij dus kleine pakketjes DNA achter uit zijn wangslijmvlies op het kadaver. En in de uitwerpselen van een wolf vind je altijd wel wat darmcellen terug. Zelfs in de haarzakjes van achtergebleven haren, bijvoorbeeld wanneer een wolf langs een boom schuurt om te krabben of wanneer hij over een omheining van prikkeldraad klimt, kan je DNA terugvinden.

Wat vertelt wolven-DNA ons?

Uit DNA kan je heel wat dingen afleiden. Het vertelt je tot welke soort het dier behoort (is het een wolf of toch een hond, vos …) en welk geslacht het dier heeft. Maar de analyses gaan nog veel verder. Door de variatie binnen een vooraf gekozen stukje DNA in kaart te brengen, kunnen onderzoekers het ‘haplotype’ van een dier bepalen. Dat vertelt meer over de oorsprong en de familiebanden van dat dier.

Bij wolven kijkt men naar het DNA dat ze enkel via de moeder overerven (voor DNA-kenners: het mitochondriaal DNA). Wolf August heeft haplotype 2 en de overleden wolvin Naya had haplotype 1, net zoals wolf Akéla die zijn territorium in de Hoge Venen heeft. Die drie wolven vinden hun oorsprong in Duitsland. De wolf die in Ébly (provincie Luxemburg) resideert heeft het haplotype 22, dat gelinkt wordt aan een Italo-Franse populatie.

Uniek DNA kan gelinkt worden aan individuele wolf

Eens we er zeker van zijn dat het gevonden DNA van een wolf is én het haplotype gekend is, kan er nog verder onderzoek gedaan worden. Zeker wanneer twee wolven hetzelfde haplotype hebben, moet je nog meer in detail gaan kijken om individuen te onderscheiden. Wolf August staat bij wetenschappers bekend als GW979m. De initialen GW staan voor ‘grey wolf’ of ‘grijze wolf’, de soort waartoe de Europese wolven behoren. De ‘m’ op het einde geeft aan dat het om een mannetje gaat. Hoe oud August precies is en waar hij vandaan komt, weten we niet exact. Wel is het zeker dat hij voordat hij in België aankwam, schapen heeft doodgebeten in de Duitse gemeente Norden en op twee plaatsen in Friesland.

Wat hopen we te ontdekken uit het DNA?

Wie het wolvennieuws erbij neemt, weet dat er nog veel onbeantwoorde vragen zijn.

Herkomst Noëlla

Experts zijn bijvoorbeeld erg benieuwd naar de herkomst van Noëlla. Komt ze net zoals August uit Duitsland of is ze vanuit Frankrijk naar ons land gekomen? Misschien zijn er al eerder sporen van Noëlla geanalyseerd in een ander land, dan is het interessant om te bekijken welke route zij gevolgd heeft om hier te geraken. Toch is het nog niet zeker of we snel een antwoord zullen krijgen op die vraag. Er is namelijk slechts één drol gevonden die mogelijk van Noëlla is en de kans bestaat dat hij uiteindelijk toch door August werd achtergelaten.

Doortrekkende wolven

En dan zijn er nog de andere meldingen die vooral in december binnenkwamen. Zo werden in Balen en in Paal (Beringen) een schaap en enkele Bennetwallabies (kleine kangoeroes) doodgebeten, maar het is onzeker of al die aanvallen door een wolf gebeurden. Het is immers weinig plausibel dat August een uitstap gemaakt heeft naar Paal – en daarbij zowel de E313 als het Albertkanaal heeft overgestoken. Ook de Antwerpse Kempen kende in december enkele wolvenmeldingen. Het is afwachten waarheen de genetische sporen van die doortocht zullen leiden.

Wolven in Wallonië

Tenslotte worden er ook ten zuiden van de taalgrens af en toe wolven gesignaleerd. Die waarnemingen zijn zeldzamer omdat er minder actief gezocht wordt naar wolvensporen in gebieden die veel uitgestrekter zijn dan in Vlaanderen. In de nacht van 22 op 23 december zijn toch DNA-stalen genomen in Herbiester, enkele dagen later liet de wolf in kwestie zich ook op beeld vastleggen. Het is nu afwachten of deze wolf al eerder langskwam of een nieuw individu is.

Wanneer weten we meer?

Het INBO is momenteel druk bezig met het analyseren van alle verzamelde stalen. Dat dat even tijd nodig heeft, heeft verschillende redenen. Enerzijds werden er veel stalen binnengebracht tijdens de eindejaarsperiode, waardoor de verwerking even op zich liet wachten. Omdat er in de stalen slechts erg weinig DNA aanwezig is, kost het meer tijd om ze te behandelen. Het is ook productiever om veel stalen tegelijkertijd te analyseren in plaats van de machines voor elk geval apart te laten werken.

Dit artikel verscheen ook op Onze Natuur.