Een hele reeks Belgische banken blijft de plasticcrisis financieel voeden, stelt de ngo FairFin in een nieuw rapport. De duurzaamheidsbeweging pleit voor een verbod op investeringen in nieuwe plasticproductie. Professor bedrijfsethiek Luc Van Liedekerke (UAntwerpen) is sceptisch: ‘Als je investeringen wegneemt, dan stort het volledige systeem in.’
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zette begin juni het licht op groen voor de nieuwe ethaankraker die het Britse chemiebedrijf INEOS in de Antwerpse haven wil bouwen. Het gaat om een installatie die ethyleen produceert waar onder andere plastic mee wordt gemaakt. Voor de productie van dat ethyleen wordt schaliegas uit de Verenigde Staten gebruikt. Een fossiele brandstof dus.
Volgens een rapport van de ngo FairFin hebben de Belgische banken ING, Deutsche Bank, BNP Paribas, KBC, AXA, Belfius en Degroof Petercam samen 2,75 miljard euro in INEOS geïnvesteerd tussen 2016 en 2021. Dat geld ging volledig naar de productie van plastic.
FairFin, een vzw die voor een meer duurzame samenleving ijvert, vindt dat de geldkraan naar nieuwe plasticproductie toe moet. Amadeo Ghiotto, onderzoeker bij FairFin: ‘We weten dat plastic gemaakt wordt uit fossiele grondstoffen. Toch leggen banken en beleidsmakers moeilijker de link met vervuiling. Nochtans is elke fase in de levenscyclus van plastic vervuilend.’
Blinde vlek
In de duurzaamheidsrapporten van de banken ligt de nadruk vaak op het klassieke gebruik van fossiele grondstoffen voor brandstof en energie. ‘Maar de petrochemie blijft de op twee na grootste CO₂-uitstoter en de grootste energiegebruiker in de industrie’, zegt Amadeo Ghiotto. ‘Traditionele fossiele bedrijven zoals ExxonMobil en TotalEnergies schakelen nu massaal over op de plasticindustrie omdat ze weten dat het een blinde vlek is voor banken en beleid. Het is frappant dat de banken blind zijn voor de vervuilingseffecten van plasticproductie.’
‘Het is frappant dat de banken blind zijn voor de vervuilingseffecten van plasticproductie’
Volgens Ghiotto ontbreekt het vooral aan regelgeving om de banken een houvast te geven. ‘Vanuit de Verenigde Naties en de Europese Unie is er in het klimaatdebat een consensus over de magische grens van 1,5° Celsius als het over de maximale temperatuurtoename gaat die we moeten nastreven. Dat is voor de banken een duidelijk ijkpunt: elke keuze kunnen ze terugkoppelen naar dat getal. Over plastic ontbreekt die consensus. Banken kunnen moeilijk inschatten hoeveel te veel plastic is.’
Verantwoordelijkheid
Ook professor bedrijfsethiek Luc Van Liedekerke (UAntwerpen) ontkent niet dat banken een grote verantwoordelijkheid hebben in de klimaattransitie. ‘De kern van duurzaam investeren is dat de grote financiële spelers beseffen wat de finale impact is van hun investeringen. Er is een mentaliteitsverandering aan de gang bij de banken maar de vraag is of die snel genoeg gaat.’
Toch kijkt Van Liedekerke liever verder dan de fossiele investeringen van banken. ‘Het probleem ligt niet bij die honderd grootste vervuilende bedrijven of bij de financiering ervan door banken. Het probleem is dat we een hele economische structuur gebouwd hebben op fossiele brandstoffen. Je kan die bedrijven morgen sluiten en alle investeringen schrappen, maar dan stort het volledige systeem in. De verantwoordelijkheid ligt veel ruimer in de hele maatschappij.’
‘Het probleem is dat we een hele economische structuur gebouwd hebben op fossiele brandstoffen’
Circulariteit
Er moet meer gekeken worden naar het gebruik van plastics, volgens Van Liedekerke. ‘De petrochemie is een zeer innovatieve industrie. Telkens worden er nieuwe toepassingen uitgevonden voor plastic. Het zit zelfs in windmolens. Daardoor blijft de vraag stijgen. Dat het een grote ecologische voetafdruk achterlaat, betwist ik niet. Maar de vraag is vooral welke soort plastics er worden geproduceerd, hoe we die gebruiken en waar ze daarna terechtkomen.’
Professor Van Liedekerke ziet enerzijds een transitie langs een circulaire plasticindustrie. ‘Verbied wegwerpplastics en laat alleen nog recycleerbare plastics toe. Hef statiegeld op plastic flessen. Laat autoproducenten oude auto’s terugnemen en de plastics eruit recycleren zoals de EU vraagt. Maar voorzie anderzijds ook in alternatieven. Zoek duurzame basismoleculen voor plastic, zoals het Antwerpse BlueChem-project doet. En zoek alternatieven voor plastics zoals de overheid deed met rietjes en winkeltassen.’
‘De consument wordt overspoeld met overbodig plastic’
Amadeo Ghiotto van FairFin is het ermee eens dat de circulaire economie ‘hyperessentieel’ is in de klimaattransitie. Maar recycleren is niet het enige antwoord op de plasticcrisis, vindt Ghiotto. ‘Behalve dat er niet genoeg capaciteit is om te recycleren, kan plastic ook alleen gedowncycled worden: je kunt het alleen verwerken tot producten van lagere kwaliteit en het kan nooit gerecycleerd worden in hetzelfde product. Bovendien wordt slechts 1 procent van alle plasticproducten meer dan een keer gerecycleerd.’
Het allerbelangrijkste is volgens hem de beperking van het plasticgebruik. Ghiotto: ‘Er worden inderdaad steeds meer toepassingen voor plastic gevonden, maar die komen vanuit een aanbodgedreven markt. De vraag stijgt niet per se. De consument wordt net overspoeld met plastic dat vaak overbodig is.’
‘We moeten eerst en vooral ons plasticgebruik verminderen’, stelt Ghiotto, ‘en vervolgens plastic hergebruiken. Wanneer het niet anders kan moeten we recycleren. Ik denk dan aan het essentiële plastic voor bijvoorbeeld de medische en voedingssector. Een circulaire industrie op basis van fossiele brandstoffen is een utopie.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
