‘De nieuwe Vlaamse boerenkrijg is een bij voorbaat verloren achterhoedegevecht’

Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns ziet het schrikbeeld van ‘een paradijs op een economisch kerkhof’. Maar als we hem zouden laten doen, is de kans groot dat het een woestijn op een economisch kerkhof wordt.

De paddenstoelen zijn er vroeg bij dit jaar, met dank aan de natte zomer. Ook boerenorganisaties schieten als paddenstoelen uit de grond. De laatste aanwinst is de Belgische tak van de Nederlandse Farmers Defence Force (FDF). De boeren lijken wel te militariseren en een nieuwe boerenkrijg voor te bereiden. Maar ze dreigen te blijven steken in schermutselingen in de achterhoede. Langs alle kanten worden ze ingehaald en voorbijgestoken door ‘de feiten’, in de betekenis van de onhoudbaar grote druk die ze op niet alleen natuur en leefmilieu, maar ook de volksgezondheid leggen. Ze zullen zich moeten aanpassen om onze – en hun eigen – wereld leefbaar te houden.

Zelf zullen ze er de bijtende ironie niet van inzien, maar op de dag van een betoging van de FDF in Antwerpen circuleerde ook een bericht dat in West-Vlaanderen twee drinkwaterbekkens niet gebruikt kunnen worden, omdat ze te sterk vervuild zijn met pesticiden. Het is slechts een van de vele tekenen aan de milieuwand. Onze leefomgeving wordt chronisch overbelast door de intensieve landbouw, waarvan de negatieve impact op mens en milieu lang onder de mat van ‘de vooruitgang’ is geveegd. Er was zelfs eventjes discussie over de kwestie of het zou volstaan om de hoeveelheid pesticiden in het drinkwater ‘te verminderen’. Moet er dan geen nultolerantie zijn voor pesticiden in drinkwater? Mij lijkt dat logisch, maar blijkbaar is niet iedereen het daarmee eens.

De boeren proberen voortdurend de effecten van hun praktijk op onze leefomgeving te minimaliseren. Stikstof? Maar dat is helemaal geen probleem, want de officiële stikstofcijfers van de wetenschappers van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) zijn fout! Ze zullen die ‘juridisch laten corrigeren’. Stranden in Bretagne die letterlijk dodelijk worden voor mens en ander dier als gevolg van het woekeren van wieren door overbemesting met stikstof uit de intensieve veeteelt? Belachelijk, wie verzint zoiets? Niemand verzint zoiets, het is de harde realiteit. Bretagne is met zijn zware intensieve veeteelt meer een Franse versie van Vlaanderen dan Frans-Vlaanderen.

Vorig weekend publiceerde de krant De Standaard een interview van journalist Ine Renson met Vlaams minister van Landbouw (en Werk) Jo Brouns (CD&V). De titel was een quote van de minister: ‘We gaan geen paradijs bouwen op een economisch kerkhof’. De teneur was het tot vervelens toe herhaalde riedeltje van de CD&V en de Boerenbond: aandacht voor natuur (het ‘paradijs’ uit de titel in mijn beperkt inlevingsvermogen in het denken van de minister) mag ‘de vooruitgang’ niet in de weg staan. Het zal Brouns waarschijnlijk ontgaan zijn, maar ook in die weekendkrant dook ironie op. In een ander verslag was namelijk te lezen dat België, en vooral Vlaanderen, samen met Griekenland en Cyprus als enige Europese landen vooraan prijkt op een lange lijst van landen in de wereld die kampen met chronisch watertekort.

(Lees verder hieronder.)

Dat is bij ons deels een gevolg van een hoge bevolkingsdichtheid, maar ook de intensieve landbouw, die erg onvriendelijk is voor grondwaterbestanden, speelt er een hoofdrol in. De gevolgen van de klimaatopwarming laten zich jaar na jaar sterker voelen. De slotzin van het verslag in de krant was dat Vlaamse burgemeesters stellen dat ze de situatie van het dreigende watertekort begrijpen, maar niet zien ‘hoe ze de landbouw mee kunnen krijgen’. Het is een veelbetekenend zinnetje. Het lijkt me logischer dat we, als we Brouns en de zijnen laten doen, een woestijn op een economisch kerkhof zullen krijgen dan een paradijs.

Ik begrijp uiteraard de bezorgdheid van boeren die hun toekomst in het gedrang zien komen. Bijna niemand wil drastische veranderingen in zijn leven. Maar de boeren is veel te lang een rad voor de ogen gedraaid door landbouworganisaties die met een streven naar grootschaligheid vooral hun eigen gewin voor ogen hadden, en daarbij rücksichtslos ‘hun’ boeren meesleurden in een systeem dat op termijn onhoudbaar blijkt te zijn.

Wat me trouwens opvalt in het landbouwverhaal is dat er wel constant gewaarschuwd wordt voor ‘problemen met de voedselzekerheid’ als te veel boeren zouden moeten stoppen zonder dat ze een vervanger hebben. Maar bijna niemand lijkt rekening te houden met de nieuwe technologie van het – overigens volstrekt natuurlijke – kweekvlees die eraan zit te komen. Daar zullen zo goed als geen dieren meer voor nodig zijn. Veetelers zullen grotendeels overbodig worden, en aangezien twee derde van onze gewassenproductie naar veevoeder gaat zal er ook in die hoek geheroriënteerd moeten worden. Met een beetje ‘geluk’ gaat het natuurlijk uitdoven van een deel van onze landbouwsector parallel met het op de markt komen van een compleet nieuwe technologie voor vleesproductie. Het is een te belangrijk element in het debat over de leefbaarheid van niet alleen onze landbouwsector, maar ook de rest van onze leefomgeving, om genegeerd te worden.

PS Voor wie zou vallen over de afwezigheid van het chemiebedrijf Ineos in dit betoog: in tegenstelling tot wat het bedrijf zelf stelt, dat het dé toekomst is, zie ik het, samen met veel anderen, als iets van het verleden, met een schadelijke fossiele brandstof (schaliegas) als basis voor de productie van nieuw plastic. Er zou beter veel meer ingezet worden op grootschalige recyclagecapaciteit van plastic dan op de zoveelste doorzichtige poging om de doodstrijd van de fossielebrandstofindustrie te rekken. Als er iets tot een economisch kerkhof kan leiden, is het wel halsstarrig vastklampen aan een door de feiten achterhaald verleden.