Aftellen naar Parijs: spoedcursus klimaatjargon

De klimaatonderhandelaars hebben in de voorbije jaren een taaltje ontwikkeld dat nog moeilijk te volgen is. Hieronder enkele relevante begrippen en afkortingen uitgelegd.

De klimaatonderhandelaars hebben in de voorbije jaren een taaltje ontwikkeld dat nog moeilijk te volgen is. Hieronder enkele van de belangrijkste begrippen, cijfers en afkortingen die de berichtgeving over cruciale klimaattop eind deze maand zullen domineren.

Het grote streefdoel in alle onderhandelingen van de laatste jaren is de klimaatverandering beperken tot 2 graden Celsius. Volgens klimaatwetenschappers is dat de cruciale drempel waarbij de ergste gevolgen van de klimaatverandering worden vermeden, en op de klimaattop in Kopenhagen kwamen wereldleiders overeen die drempel als doelstelling te nemen.

Zonder ambitieus klimaatakkoord in Parijs is de wereld goed op weg om ver boven die drempel uit te komen. Maar zelfs als de drempel gehaald wordt, waarschuwen steeds meer studies, krijgen regio’s over de hele wereld met nooit geziene gevolgen te maken, zoals de stijgende zeespiegel, droogte en extreem weer.

Grote vraag is of het akkoord in Parijs bindend of vrijwillig moet zijn. Een bindend akkoord houdt in dat landen volgens het internationaal recht gehouden kunnen worden aan hun beloftes op straffe van sancties.

Maar een bindend akkoord houdt ook risico’s in. Sommige landen zullen minder snel geneigd zijn om zo’n akkoord te ondertekenen, en met name in de VS ligt het politiek erg gevoelig. Daar is voor zo’n bindend internationaal akkoord verdrag de goedkeuring van het Congres nodig, en dat is vrijwel onmogelijk door de tegenstand van de Republikeinen.

COP, of Conference of the Parties, is de officiële VN-naam voor een internationale klimaattop zoals die in Parijs. Het getal verwijst eenvoudigweg naar de volgorde van de bijeenkomsten: de mislukte top in Kopenhagen was COP15, de huidige top in Parijs is COP21.

Emissiehandel is een systeem waarbij landen en bedrijven bepaalde uitstootrechten toegewezen krijgen en die ook kunnen verhandelen. Het bekendste voorbeeld is het Europese ETS of Emissions Trading Scheme.

Landen die zelfs in het verleden veel hebben vervuild en daar veel economisch voordeel hebben gehaald, vragen nu aan groei- en ontwikkelingslanden om niet dezelfde fouten te maken. Maar die landen eisen in ruil financiële hulp. Hoeveel er moet betaald worden, is nog steeds niet beslist. Maar in 2010 werd wel al een Green Climate Fund (GCF of Groen Klimaatfonds) opgericht. Westerse landen storten geld in het fonds, dat vervolgens projecten helpt financieren in ontwikkelingslanden.

De voorbije maanden maakte het ene land na het andere zijn INDC’s bekend: Intended Nationally Determined Contributions. Het is een dure term voor nationaal klimaatplan: wat een land belooft te doen in de strijd tegen de klimaatverandering.

Uitstootkloof

De plannen die tot nog toe zijn goedgekeurd, zijn onvoldoende om de drempel van 2 graden Celsius te halen. Het verschil tussen wat de landen beloofd hebben en wat er effectief nodig is om de drempel te halen, wordt de uitstootkloof genoemd. Volgens de meest recente cijfers klokt die momenteel af op 12 miljoen ton CO2.

Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) is een panel van honderden gerenommeerde klimaatwetenschappers die het wetenschappelijke kader voor de onderhandelingen leveren. De lijvige rapporten over de oorzaken en gevolgen van de klimaatverandering gelden als synthese van de meest recente wetenschappelijke kennis en vormen zo het referentiemateriaal voor de onderhandelaars.

De Belgische klimaatwetenschapper Jean-Pascal van Ypersele was tot vorige maand in de running om het IPCC te leiden, maar moest het afleggen tegen de Zuid-Koreaan Hoesung Lee. Die zei bij zijn aanstelling minder te willen laten focussen op de gevolgen van de klimaatverandering, en meer op de oplossingen.

Runaway climate change is een klimaatverandering die op hol slaat en zichzelf aanzwengelt door middel van zogenaamde feedback loops. Zo krimpt het poolijs, waardoor minder zonlicht weerkaatst wordt door het witte ijs, het water sneller opwarmt en het ijs nog sneller krimpt. Een ander voorbeeld is de smeltende permafrost boven de poolcirkel, waardoor grote hoeveelheden methaan ontsnappen en de klimaatverandering in een hogere versnelling wordt geschakeld. De 2 graden-doelstelling is een belangrijke voorwaarde om een dergelijke op hol geslagen klimaatverandering te vermijden.

Dit jaar liepen de Millenniumdoelstellingen af, een set van acht doelstellingen op het vlak van ontwikkeling die tegen 2015 gehaald moesten worden. Inmiddels hebben de Verenigde Naties een nieuwe set van zeventien doelstellingen aangenomen waar de volgende vijftien jaar naartoe gewerkt wordt: de SDG’s (Sustainable Development Goals). Duurzaamheid staat centraal bij die doelstellingen, en de strijd tegen de klimaatverandering is ook expliciet opgenomen in doelstelling 13.

Het UNFCCC of United Nations Framework Convention on Climate Change is het internationale verdrag uit 1992 waarin de internationale gemeenschap zich voor het eerst voornam om een gevaarlijke menselijke invloed op het klimaat te vermijden. Het verdrag zelf bevat geen bindende doelstellingen, maar vormde wel de basis voor latere akkoorden zoals het bekende Kyoto-protocol. Het secretariaat van het UNFCCC is gevestigd in Bonn. (IPS)