‘Migratievraagstuk valt wel degelijk op te lossen. Het is een kwestie van willen, eerder dan van kunnen’

‘De rechten van de mens zijn ons maatschappelijk moreel kompas en moeten dat ook blijven’, schrijven Hans Maes en Lieselotte Thys van Jong VLD naar aanleiding van de recente uitspraken van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken.

“Hoe ver wil u gaan in het verleiden van extreem rechtse kiezers. Hoe ver kun je daar in gaan zonder zelf van het democratische pad af te wijken.” vroeg Open VLD-fractieleider in de Kamer Patrick Dewael in volle Sudan-crisis aan Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. Hoe ver hij wil gaan wordt nu wel pijnlijk duidelijk, zelfs een schending van een fundamenteel mensenrecht moet mogelijk zijn.

Francken pleitte deze week voor ‘het omzeilen van artikel 3 van het EVRM’ in de context van een Europese ministerraad rond migratie. Nadien nuanceerde hij, en gaf hij toe beter de woorden ‘heroriënteren van de boten naar Tunesië’ gebruikt te hebben, en ‘niet te willen aansturen op een massale schending van artikel 3’.

Voor de goede verstaander: Francken vertaalde het woord ‘pushbacks’ dan wel naar het Nederlands, maar blijkbaar staat nog steeds open voor schendingen van het EVRM, zolang het op beperkte schaal gebeurt.

Moeten we hier geen lijn trekken? Want ondanks de zogenaamde nuancering gaan we de essentie van het debat niet uit de weg. De rechten van de mens, zoals neergeschreven in het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (1950), zijn de basis waarop onze Europese maatschappij gestoeld is.

Het voorstel van Francken, genuanceerd of niet, tart volgens ons daarom alle verbeelding en zou bij elk rationeel mens alle alarmbellen moeten laten rinkelen. Het volledige artikel 3 leest als volgt: “Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.” Wat betekent het als een staatssecretaris de rechtspraak hierrond in vraag stelt?

De rechtsstaat moet niet uitsluitend gerespecteerd worden als dit een gastland goed uitkomt. De verankerde beginselen en principes gelden ook als het moeilijk wordt, ook wanneer het vervelend wordt. Laat dat nu net de momenten zijn waarvoor het EVRM is opgesteld. De rechten van de mens zijn ons maatschappelijk moreel kompas en moeten dat ook blijven.

De rechten van de mens zijn de basis waarop elke individu kan rekenen. Een artikel van deze basisrechten willen omzeilen is een politicus onwaardig en getuigt van een gebrek aan staatsmanschap. Een democratie omarmt deze basisrechten en voegt er nog extra rechten en plichten aan toe. Zomaar even eentje schrappen is dus de wereld op z’n kop.

Het categoriek terugsturen van mensen in bootjes op zee die het recht hebben om in Europa een asielaanvraag te doen, is een schending van de mensenrechten. De Staatssecretaris voor Asiel en Migratie roept op om dit mogelijk te maken. Laat dat even bezinken. Dat Francken doorgaans de indruk geeft dat hij het liefst geen migratie heeft, dat wisten wel al. Nu lijkt het er volgens ons op dat hij liefst ook geen asiel wil verlenen.

Europa to the rescue

Er is geen alternatief volgens Francken. Bedreigt migratie volgens hem onze samenleving en onze instituties? Dan is dat een bijzonder eenzijdige visie op de realiteit. Want er is wel degelijk een alternatief, een dat niet indruist tegen de rechten van de mens: een goed georganiseerd Europees migratiebeleid.

Het huidige Europese beleid, dat nog gestoeld is op de Dublin III-regulering, voldoet niet meer. Nieuwe voorstellen op de Europese onderhandelingstafel geraken maar niet goedgekeurd. Volgens ons moeten we een dubbele toegangspoort naar Europa organiseren, en kunnen we het migratiebeleid uit de greep van mensenhandelaars en andere criminelen halen. En in tegenstelling tot de N-VA, doen we dit in volle overeenstemming met de rechten van de mens.

De eerste toegangspoort is dan de poort waarmee we onze internationale engagementen, waaronder die van de Conventie van Genève, nakomen. De toegang loopt via éénzelfde Europese asielprocedure. Wie aan de voorwaarden voldoet, krijgt de status van vluchteling onder de Conventie van Genève of subsidiaire bescherming.

De opvang van vluchtelingen gebeurt waar mogelijk wel in de eigen regio. Op voorwaarde dat de kwaliteit van de opvang gegarandeerd wordt. Vandaag is deze opvang ondermaats – onveilig, ongezond en onmenselijk – en de zoveelste ‘deal’ – dit keer met Tunesië – is slechts een druppel op een hete plaat.

De tweede toegangspoort wordt dan die van economische migratie. We spreken op Europees niveau af op welke manier en onder welke voorwaarden mensen legaal naar de Europese Unie kunnen komen. Zoals Canada en de VS met specifieke arbeidsvergunningen en op werkgelegenheid gebaseerde greencards werken, kiest de EU voor bluecards. Op die manier kunnen we talent aantrekken en creëren we een wettelijk kader voor diegenen die bereid en in staat zijn om een bijdrage te leveren aan onze economie en samenleving.

Deze twee toegangspoorten worden verstevigd door bijkomende maatregelen zoals het ondersteunen van asielaanvragen in landen van herkomst, alsook een degelijke bewaking van de Europese buitengrenzen.

Asielzoekers dienen de mogelijkheid te krijgen om een verzoek tot asiel in te dienen bij Europese ambassades wereldwijd. Dat neemt de noodzaak weg om mensenhandelaars in te schakelen, en kan in vele gevallen een gevaarlijke en dure tocht voorkomen. Bovendien kan er op die manier sneller en correcter te beoordelen wie er echt nood heeft aan opvang en bescherming en wie niet.

De vraag blijft natuurlijk wat je doet met mensen die geen recht hebben op bescherming of asiel maar die toch in een bootje stappen richting bijvoorbeeld Lampedusa. Op dit vlak moet je als Europese Unie een sterke grensbewaking uitbouwen. Bestaande opvangstructuren aan onze buitengrenzen verzuipen nu in het bijhouden van de toestroom van mensen.

Meer samenwerking en onderlinge solidariteit tussen de EU lidstaten zijn hier cruciaal. De verantwoordelijkheid om asielzoekers op te vangen rust niet enkel op de schouders van de lidstaten aan de Middellandse Zee. Die verantwoordelijkheid dragen we met z’n allen. Bootjes ‘heroriënteren’ neemt de druk nauwelijks weg, en is op lange termijn geen duurzaam beleid.

Het migratievraagstuk valt dus wel degelijk op te lossen. Het is een kwestie van willen, eerder dan van kunnen. En daar knelt het schoentje. Want als Europa haar populistenprobleem niet kan oplossen, lopen we volgens ons het risico dat de Europese Unie en de Schengenzone over vijf jaar niet meer bestaan.

Hans Maes is voorzitter van Jong VLD

Lieselotte Thys is voorzitter van Jong VLD Geel