Mieke Vogels maakt rekening van de verzuiling

‘Aan de cliënt die centraal staat, wordt veel lippendienst bewezen. Maar als het over de centen gaat, roepen de verzuilde zorgkartels hard dat het geld van hen is’, aldus Mieke Vogels.

Mieke Vogels (Groen) zet binnenkort na bijna 30 jaar een punt achter haar parlementaire loopbaan. Ze doet dat met een boek waarin ze ook put uit haar ervaring als Vlaams minister van 1999 tot 2003 om de rekening van de verzuiling in de Vlaamse zorgsector te maken. De publicatie valt op een strategisch moment. Door de zesde staatshervorming krijgt Vlaanderen nieuwe bevoegdheden in onder meer de gezondheids- en ouderenzorg.

Vogels legt uit hoe de ziekenfondsen en de grote dienstenorganisaties en voorzieningen in de zorgsector telkens het financiële laken naar zich toehalen. Dat gaat ten koste van kleinschalige, lokale zorg en van experimenten met zorgmiddelen waarover mensen zelf kunnen beslissen. Ze illustreert dat voor de gehandicaptenzorg, de kinderopvang, de integrale jeugdhulpverlening (‘de Oosterweel van de welzijnssector’), de thuiszorg en de hulpmiddelen voor ouderen en mensen met een handicap.

Ook de Vlaamse zorgverzekering (de mutualiteiten namen ze in 2001 grotendeels over) en de lokale dienstencentra (die vaak gedwarsboomd werden door de seniorenvereniging Okra) komen aan bod. Elders in het boek spreken concrete verhalen, zoals dat van De Betties, een koor van dementerende bejaarden dat in 2013 met een optreden in het Sportpaleis veel media-aandacht kreeg. Hun ‘geborgen’ zorghuis in Geel moest het nadien afleggen tegen een naburige instelling uit de christelijke familie voor een project over vernieuwende woonzorg.

Open en transparant beheer

Vogels schetst de machtsconcentratie in de zorg (Broeders van Liefde, vzw Emmaüs, Vlaams Welzijnsverbond,…). ‘Kartelvorming’ en aangepaste ‘vestigingswetten’ helpen daarbij. Maar het resultaat is volgens haar ‘minder zorg en hulp voor minder mensen’, want de wachtlijsten worden langer en ‘de hulpvrager wordt gereduceerd tot een dossier’.

Vogels dringt aan op een open en transparant beheer van de grote geldstromen in de Vlaamse zorgsector. Het slagwoord van haar alternatief is lokaal. Daar horen volgens Vogels de organisatie en de regie van de zorg thuis. Wie er met een zorgvraag aanklopt, krijgt een ondersteuningsplan en een budget op maat om de zorg zelf in handen te nemen.

Vogels’ boek is een aanklacht van ‘de verwevenheid tussen politiek, administratie en zuilen’. Die leidt volgens haar tot ‘maatschappelijke verstening’. Niet zonder ironie schrijft Vogels dat ze als ex-minister van Welzijn verwonderd is dat ze nooit is gevraagd om, naar het voorbeeld van haar ex-collega’s Wivina Demeester en Inge Vervotte van CD&V, een rol op te nemen in het bestuur van een grote zorgorganisatie. De kans daartoe lijkt na ‘De rekening van de verzuiling’ niet meteen sterk te zijn toegenomen.