‘Met voorstel van Peter De Roover wordt ‘bange blanke man’ eenvoudigweg geïnstitutionaliseerd’

Elk dissident geluid de facto op gelijke voet plaatsen met de plannen van IS om een islamistische wereldhegemonie in te stellen? Bart De Valck (VVB) vindt het een vreselijk vooruitzicht. Hij reageert op het voorstel van Peter De Roover.

In mijn vorige bijdrage nam ik afstand van complottheorieën. Misschien was dat wat te defensief, maar de Vlaamse Beweging krijgt (van sommige machthebbers) nogal dikwijls het verwijt met futiliteiten bezig te zijn of spijkers op laag water te zoeken. De verbanden die we dan leggen, doen tegenstanders al wel eens af als ‘gezocht’. Toch krijgen we vaak gelijk, zoals met onze visie op de jongste staatshervorming, die volmaakt past in het Franstalige Plan B om als eerste uit België te kunnen stappen. Daarom moet ik misschien toch maar niet te veel last hebben van mijn eigen schaduw. Overigens ben ik wellicht niet de enige Vlaming die het niet altijd vanzelfsprekend vindt om onvoorwaardelijk kleur te bekennen. Ik zal nog beter mijn best doen.

In de lijn van complottheorieën wordt wel eens een parallel gemaakt tussen het heden en het verleden. Vaak – zo niet altijd – loopt die vergelijking wel ergens mank. Ze is evengoed gefundenes Fressen voor complotdenkers en voedt de paranoia. Dat gezegd zijnde, moet mij toch van het hart dat het ballonnetje van makker Peter De Roover me opzadelde met een vreemd déjà-vu. Er was ooit een tijd dat Vlaanderen verdeeld was tussen activisten en passivisten en later tussen democratische Vlaams-nationalisten en aanhangers van de Nieuwe Orde. Wat ruim bemeten, is dat de periode van het interbellum tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Er waren toen ter linker- en ter rechterzijde tal van nieuwe maatschappelijke krachten aan het werk. De Belgische staat stelde zich tegen al dat ideologisch geharrewar en straatgeweld stevig te weer.

Colporteren werd bricoleren

Eén van de maatregelen om de onrust onder controle te krijgen, was de vrije meningsuiting terugschroeven. Zo kwam er in 1934, onder de regering-Broqueville, een verbod op geüniformeerde private milities. Nu wordt dat vaak begrepen als billijk, want het zou om strak geleide knokploegen zijn gegaan. De waarheid is nochtans genuanceerd. Uniformen en een goed geregisseerde manier van optreden in het openbaar waren toen gangbare manieren om een idee tot uitdrukking te brengen. Het principe was aanvaard door alle politieke strekkingen: zo waren er het Légion Nationale, het socialistische Arbeidersverweer en het Verdinaso. Vandaag zijn er geen – politieke – uniformen in het straatbeeld te bespeuren, die hun ideologische verhalen in brochurevorm colporteren aan argeloze passanten.

We zijn al wel enkele generaties verder en het ideologische verhaal van de nieuwe vijanden van de democratie zit gans anders in elkaar. Het is inmiddels een hoogstpersoonlijke aangelegenheid geworden. Het laat zich bricoleren uit filmpjes en flitsen op sociale media. Het heeft geen veerkracht en is dus te broos om kritiek te verdragen, om bestand te zijn tegen het spel van woord en wederwoord. Mensen die het menen te weten, geven mee dat het salafistische extremisme zelfs de toets van de koran zelf niet kan doorstaan. Er worden dus niet langer brochures uitgedeeld aan fabriekspoorten in Vilvoorde of op marktpleinen in de stille Kempen. Het bloedbad zelf is de boodschap: “The medium is the message”, als ik in dit verband het gevleugelde woord van Marshall McLuhan (1911-1980) mag citeren. Moderner kan het haast niet: “What you see is what you get.”

Voor mensen met een geweten? Of zonder?

Wat Peter De Roover voorstelt, is daarom misschien veel verregaander dan dat hij zichzelf realiseert. Als hij sympathiseren met IS zelf wil verbieden, dan moet hij niet zozeer de meningsvrijheid aan banden leggen, maar de gewetensvrijheid. Het oogmerk is dan namelijk veel meer de repressie van een verwarde, maar potentieel aartsgevaarlijke gedachte en niet het verbieden van de uiting van een standpunt. Er is een wereld van verschil tussen beide: een standpunt is betrokken op de actualiteit; een gedachte is meer wel dan niet de vrucht van een gevoel of een loutere gewaarwording. Elke psychiater zal dat meer in detail kunnen toelichten. Gedachten zijn nu eenmaal onvermijdelijk vrij en gevoelens zijn totaal onbedwingbaar. Het is wat we ermee doen, ze omvormen tot standpunten en voorstellen, dat relevant is. Die stap slaat het huidige islamextremisme maar meteen over, wat het zo ontvlambaar en levensgevaarlijk maakt. En wat het zo aantrekkelijk maakt voor gestoorde geesten die op zoek zijn naar Gods instantgenade en daarbij vooral niet over zichzelf willen nadenken.

Het aanpakken van mensen zonder geweten mag niet leiden tot het fnuiken van de gewetensrust van de doordeweekse Vlaming die eervol zijn burgerschap invult en zichzelf heel af en toe wel eens op een schrikbarende gedachte betrapt. Het spreekwoordelijke duiveltje dat je op de schouder al eens iets influistert wat je zelfs niet zou durven dromen. Met Peters voorstel zal de hypocrisie in de samenleving alleen maar verder om zich heen grijpen. De ‘bange blanke man’ wordt dan eenvoudigweg geïnstitutionaliseerd. Want ook het conformisme zal nog toenemen. Met mijn Uilenspiegelverleden als man van het Taalaktiekomitee vind ik dat een vreselijk vooruitzicht: een samenleving die de gelederen volledig sluit, in egelstelling gaat en elk dissident geluid de facto op gelijke voet plaatst met de plannen van IS om een islamistische wereldhegemonie in te stellen.

De geschiedenis herhaalt zich, maar dan anders

Dus ik kan al niet verdacht worden van ongenuanceerd vergelijken: de tijden die we meemaken zijn geen even simpel als onheilspellend doorslagje van het interbellum. Anderzijds zijn er toch wel een aantal merkwaardige gelijkenissen. De mislukte staatsgreep in Turkije maakte dat ik er niet omheen kon. In Turkije is een nacht van de lange messen aan de gang tegen de voormalige bondgenoten van Erdogan, de Gülen-beweging. Die groep vertoont wel wat gelijkenissen met de meer progressieve segmenten van de conservatieve revolutie uit de jaren twintig en dertig van vorige eeuw, zowat overal in Europa. Sterk bezig met identiteit en traditie, maar sociaal vooruitstrevend. En ja, dikwijls ook gewelddadig. In Spanje, Portugal, Roemenië, Oostenrijk, Duitsland en Italië, maar ook in België werden deze stromingen gemaakt en vervolgens gekraakt door conservatieve krachten binnen dezelfde nationale bewegingen. De verdere interne verrechtsing na de autoritaire ruk naar rechts in Duitsland en – iets minder – Italië is door historici al uitgebeend tot op het bot. In alle landen die ik net vermeld gebeurde evenwel hetzelfde en kwamen er autoritaire regeringen van nationale eenheid of werd de democratie voor onbepaalde tijd opgeschort om nationale en internationale bedreigingen beter aan te kunnen.

In mijn vorige bijdrage aan de Knack-reeks Doordenkers leek ik de apologie van het tricolore dundoek te bedrijven, in een bepaalde uitvoering weliswaar. Nu lijk ik wel die andere islamisten van Gülen een wit voetje te geven. Maar daar gaat het niet om. Wat nu gebeurt in Turkije en waarvoor zelfs vooraanstaande PS’ers in Frankrijk pleiten, een militarisering van de samenleving, doet met het voorstel van Peter ook opnieuw in België zijn entree. De regeringen-Broqueville en –Van Zeeland zijn daarmee weer van weggeweest. Het gaat om een militarisering in de geestelijke zin van het woord. De militairen op straat aanvaard ook ik als een noodzaak in het huidige klimaat. Vele Vlamingen beschouwen de regering-Michel als een uitzonderlijk rechts interregnum (een atypische ’tussenregering’), waarna de PS opnieuw de lakens zal uitdelen en de prille verworvenheden van deze legislatuur zal tenietdoen. Een lex specialis doen stemmen op maat van IS kan N-VA echter niet realiseren op eigen kracht. Een algemene vuilbakwet die alle onwelgevallige meningen dan maar verbiedt, is misschien een alternatief. Maar dat betekent een stap richting dwangstaat à la keizer Diocletianus, die een uitzonderingstoestand voor onbepaalde tijd uitriep om de christenen in groten getale voor de leeuwen te kunnen gooien. Zo’n evolutie zou op geen enkele manier een goede zaak zijn voor de verdere soevereine ontvoogding van Vlaanderen, met of zonder gemuilkorfde Vlaamse Beweging. Dus, Peter: ander en beter, alsjeblief.