‘Marion Van San heeft gelijk: radicalisme wordt niet beïnvloed door sociaal-economische achterstelling’

In Knack spreekt socioloog Mark Elchardus harde taal over het mislukte integratiebeleid. ‘Moslims zijn nooit aangesproken als volwaardige burgers.’

‘De geschiedenis van de immigratie in ons land is een opeenstapeling van verschrikkelijke vergissingen’, zegt de Brusselse socioloog Mark Elchardus in Knack. ‘Om te beginnen dacht men dat cultuur en religie geen rol speelden bij de integratie van nieuwkomers. De tweede stommiteit was dat men dacht dat die mensen zouden terugkeren.’

Dachten we dat echt?

Elchardus: Het beleid ging daarvan uit. Dan waren er de gezinsherenigingen, met de beste bedoelingen, maar die hebben de immigratie oncontroleerbaar gemaakt. En als mensen daarover klaagden waren het racisten. Dat laatste is de grootste stommiteit van allemaal: omdat extreemrechts de problemen signaleerde en daardoor het debat bepaalde, reageerden de andere partijen door het tegenovergestelde te zeggen. De vreemdeling werd een universeel slachtoffer.

Is dat echt zo? Er wordt toch al meer dan twintig jaar door iedereen vooral gesproken over de problemen van de multiculturele samenleving.

Elchardus: Dat vind ik niet. De moslims in onze samenleving zijn nooit aangesproken als volwaardige burgers. Ik heb ooit onderzoek gedaan waaruit bleek dat een op de twee islamitische jongeren antisemiet is. Maar denkt dat iemand zich toen afvroeg wat we daaraan kunnen doen? Niemand.

Vraagt men zich dat anders wel af?

Elchardus: Absoluut. Als uit onderzoek blijkt dat er mensen zijn die last hebben van anti-moslimgevoelens, wil iedereen meteen een actieplan. Ook het niveau van homofobie ligt veel hoger bij moslimjongeren. Maar men denkt: als we die mensen sociaal-economisch integreren, zal alles wel in orde komen. Dan zal er wel een einde komen aan het probleem van de radicale godsdienstbeleving. Bijzonder paternalistisch.

Hoezo?

Elchardus: Eigenlijk zeg je dan tegen die mensen: u bent alleen maar diepgelovig omdat u in de miserie zit. En dat klopt niet. Radicalisme wordt beïnvloed door religieus fundamentalisme, niet door sociaal-economische achterstelling. Het is onzinnig om te denken dat alle moslims seculier zullen worden als ze niet meer achtergesteld zijn.

Dan heeft criminologe Marion Van San gelijk?

Elchardus: Ik denk dat zij gelijk heeft, ja. En elke serieuze socioloog weet dat.

Maar ze doet er nog een schepje bovenop: onlangs beweerde ze in De Standaard dat een betere integratie de radicalisering in de hand werkt. Klopt dat?

Elchardus: Als ze met integratie de sociaal-economische integratie bedoelt, heeft ze niet volledig ongelijk. In Nederland zie je dat de jongere generaties steeds radicaler worden. Daarom denk ik dat het omgekeerde waar is: ze zullen eerst cultureel moeten integreren om vervolgens sociaal-economisch te kunnen integreren. Begrijp mij niet verkeerd: ik zeg niet dat er geen probleem is met de sociaal-economisch integratie. Er is een groot probleem. Moslims doen het niet goed op school en op de arbeidsmarkt, en mede door die twee doen ze het wel uitstekend in de criminaliteit, in de gevangenissen.

Filip Dewinter zou het niet beter kunnen zeggen.

Elchardus: Ja, hoewel ik hem nooit veel heb horen klagen over de achterstand in het onderwijs en op de arbeidsmarkt. We moeten de feiten onder ogen durven zien. In de studie waar ik nu aan werk, zien we de cijfers. Van de niet-moslims heeft 84 procent van de 25- tot 35-jarigen een baan. Bij de moslims is dat 43 procent.

En hoe komt dat?

Elchardus: Er spelen twee factoren. Veel meer huisvrouwen, die niet gaan werken. Door lage scholing en gendernormen die tegen arbeidsmarktparticipatie pleiten. En een bijzonder hoge werkloosheid, denkelijk ten gevolge van discriminatie.

Denkelijk? Waarom zo voorzichtig? Het is onlangs nog maar eens bewezen, met dat verhaal over de dienstencheques.

Elchardus: Alles wijst er inderdaad op dat discriminatie bestaat. Maar je kunt nooit precies zeggen hoe belangrijk die factor is in vergelijking met andere factoren. Je mag het draaien of keren zoals je wil, maar heilige teksten van buiten leren en je ritualistisch gedragen is niet de beste voorbereiding op deelname aan de moderne economie.

Lees het uitgebreide interview met Mark Elchardus deze week in Knack.