Dit is hoe jij het klimaat kan sparen

Ons ecologisch bewustzijn groeit, zo klinkt het bij weervrouw Jill Peeters en klimaatonderzoekster Nicole van Lipzig – en toch blijven we vlees eten en online pakjes bestellen, en nemen we minstens één keer per jaar het vliegtuig. Hoe groot is de impact daarvan, en hoe kunnen we hem verkleinen?

Earth Overshoot Day, de dag waarop we evenveel grondstoffen hebben verbruikt als de aarde in 365 dagen kan opbrengen, valt steeds vroeger – dit jaar was het op 1 augustus al zover. Dat we ons gedrag onder de loep moeten nemen, spreekt volgens experts voor zich. Drie domeinen dringen zich daarbij op, te beginnen met:

1. Pakjes bestellen

Joris Beckers: (economisch geograaf Universiteit Antwerpen) Het is bijna onmogelijk om de weerslag van één besteld pakje op het klimaat te berekenen, omdat je met zoveel variabele factoren zit: of het pakje aan huis wordt geleverd of via een afhaalpunt, het type bestelwagen, of je in de stad woont of op het platteland… Maar voor heel België en gefocust op de last mile – het moeilijke laatste deel van de levering – kom je uit op een uitstoot van rond de 60.000 kilogram CO2 per dag.

Mijn collega Ivan Cardenas en ik onderzochten de voorbije vier jaar het effect van e-commerce op onze steden. Vorig jaar gingen we nog uit van 150.000 pakjes per dag, een jaar later lijkt 400.000 ons een betere aanname. Gerekend met een gemiddelde maatschappelijke kostprijs van 30 cent per pakje – files, verkeersongevallen, luchtvervuiling, geluidsoverlast en klimaatverandering – kom je aan een impact van 120.000 euro per dag voor heel België.

Zowel vanuit economisch als ecologisch standpunt is dat systeem niet langer houdbaar. Daarom pleiten wij voor een systeem met slimme afhaalpunten, waarbij de consumenten alle pakjes te voet of met de fiets kunnen oppikken, of in combinatie met bestaande verplaatsingen, bijvoorbeeld in het station of aan de afslag van de autosnelweg.

Miguel Vertriest:(Netwerk Duurzame Mobiliteit) Het grote probleem is het overaanbod van pakjesdiensten die steeds sneller en tegen steeds lagere prijzen werken. Bovendien kun je als klant je pakje nog altijd zonder meerkosten terugsturen. In één straat zie je nu bestelwagens van vier verschillende firma’s passeren, die dan dikwijls twee of drie keer terugkomen als de klant niet thuis is. Er is veel meer samenwerking nodig tussen de diensten onderling én met de bevoegde overheden.

2. Vlees eten

Laurens De Meyer:(Bond Beter Leefmilieu) Eén kilo Belgisch witblauw is goed voor een uitstoot van 19 kilo CO2. Voor een biefstuk van 200 gram kom je uit op net geen 4 kilo CO2. Per kilo varkensvlees wek je 10 kilo CO2 op, bij vis of kip is dat 6 kilo, bij tofu 2 kilo en bij linzen 0,9 kilo. Algemeen kun je stellen dat één jaar vlees eten gemiddeld overeenkomt met één jaar met een middenklasseauto rijden.

De totale milieu-impact van onze dierlijke sector is enorm, vooral omdat we een exporterend land zijn. Op dit moment hebben we in België 2,4 miljoen koeien, 6,1 miljoen varkens en 40,8 miljoen stuks pluimvee. Om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen, moet onze veestapel tegen 2050 gehalveerd zijn. Andere sectoren kunnen rekenen op technologische evoluties, dieren hebben biologische grenzen. Een koe zal altijd broeikasgassen produceren.

De overheid moet haar subsidies, waarmee ze deze vervuilende sector nu kunstmatig in leven houdt, gebruiken voor een omschakelingsfonds, zodat landbouwers voor klimaatvriendelijkere productiegewassen kunnen kiezen. Reclamespotjes van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing over ‘vlees van bij ons’ zouden verboden moeten worden, vegetarische alternatieven veel meer gestimuleerd. Want om de Parijs-doelstellingen te halen, rekening houdend met de stijgende wereldbevolking, moeten we tegen 2050 per persoon 86 procent minder vlees eten.

Corné van Dooren: (Voedingscentrum, Nederland) Onlangs stelden onderzoekers in Oxford na een uitgebreide studie dat plantaardig voedsel eten de belangrijkste manier is om je impact op de planeet te verkleinen, of het nu gaat om broeikasgasuitstoot, wereldwijde lucht- en watervervuiling, waterverbruik of ontbossing. Het is goed om met een kleine stap te beginnen, maar voor iedereen is het belangrijk minder vlees te eten. En het is belangrijk dat als je een stap zet, en het wordt een gewoonte, je er een volgende zet. Veel kosmopolieten eten bewust minder vlees, maar hebben nog altijd een hoge footprint omdat ze wijn uit Chili drinken, veel kaas eten en van exotische groenten houden.

3. Reizen per vliegtuig

Paul Peeters:(professor Duurzaam Toerisme aan de NHTV in Breda) Een retourtje Bangkok, om je een voorbeeld te geven, is goed voor een uitstoot van ongeveer 2700 kilogram CO2 en andere broeikasgassen. Op basis van cijfers van het Nederlandse voorlichtingsbureau Milieu Centraal berekende de Volkskrant onlangs dat wie dat op eigen houtje wil compenseren, ruim vijf jaar lang geen vlees mag eten of een jaar lang twintig zonnepanelen op zijn dak moet hebben liggen. Mij lijkt het evident dat het allebei noodzakelijk is: we moeten minder vlees eten én we moeten minder vliegen.

Helaas wijzen de prognoses op een tegenovergestelde tendens. Uit eigen studie concludeer ik dat de luchtvaart tegen 2100 met factor tien gegroeid zal zijn. Met name in Azië neemt het vliegverkeer sterk toe: in China en India kunnen steeds meer mensen zich een vliegticket naar een verre bestemming veroorloven.

Vliegen zal de komende jaren zuiniger, duurzamer en efficiënter worden, maar toch halen we zelfs met forse maatregelen de doelen van Parijs niet. Willen we die halen, dan zal de uitstoot van alle andere sectoren in 2075 naar nul herleid moeten zijn, want tegen die tijd zal de vliegsector net zoveel uitstoten als de hele wereld mag doen.

We moeten investeren in hogesnelheidstreinen en quota invoeren, zoals bij de veeteelt en de visvangst. Beperk de vliegvloot per land en het aantal bewegingen per luchthaven. Een oplossing kan ook komen van de e-fuels, alternatieve brandstoffen waarmee je met behulp van elektriciteit CO2 uit de lucht haalt en daarmee opnieuw kerosine aanmaakt, om de cirkel te sluiten. Maar vanzelfsprekend moeten we gewoon minder vliegen. Waarom per se één keer naar Nieuw-Zeeland vliegen als je voor eenzelfde voetafdruk twintig keer met de trein naar Schotland of Noorwegen kunt?