‘Vladimir Poetin heeft exact het omgekeerde bereikt van wat hij oorspronkelijk voor ogen had’, zeg voormalig Fins premier en minister van Buitenlandse Zaken Alexander Stubb.
Alexander Stubb had meermaals een onderhoud met de Russische president, maar ook voor hem kwam de grootschalige inval in Oekraïne als een verrassing. Volgens de 54-jarige Stubb, momenteel professor en directeur van het Centrum voor Transnationale Studies van de Europese Universiteit in Firenze, is de Russische inval zowel een strategische als een militaire mislukking. ‘Als het al geen vernedering is’, klinkt het in een Zoomgesprek.
Legt u dat eens uit.
Alexander Stubb: De voorbeelden zijn legio. Poetin hoopte Oekraïne binnen enkele dagen onder de voet te lopen, maar het gevreesde Russische leger blijkt veel zwakker dan velen dachten. Als nooit tevoren toont de Europese Unie vastberadenheid, solidariteit en snelheid van handelen. Eindelijk vaardigen de lidstaten ingrijpende sancties uit en financieren ze wapenleveringen – iets wat Poetin niet had zien aankomen. Veel nationale regeringen hebben in geen tijd hun beleid omgegooid. In Denemarken denkt men erover na om tot het Europese Veiligheids- en Defensiebeleid toe te treden. Duitsland trekt een ongezien bedrag uit voor zijn defensieapparaat. En de NAVO staat met de mogelijke toetreding van Finland en Zweden sterker dan ooit tevoren.
Poetin begrijpt alleen de taal van de macht. Een compromis ziet hij als een teken van zwakte.
Verwacht u dat Finland tot de NAVO zal toetreden?
Stubb: Ja, en in de hoofden werd die beslissing al genomen op 24 februari. Toen was slechts 20 procent van de Finse bevolking voor het lidmaatschap en 50 procent tegen. Intussen is 68 procent voor en maar 12 tegen. En het aantal voorstanders zal nog toenemen. Het is Poetin die de weg heeft geplaveid. Maar we zijn bedachtzaam. Ons veiligheidsbeleid is gebaseerd op geografie en geschiedenis. Aan onze grootte en ligging kunnen we niets doen, maar de geschiedenis biedt kansen om de juiste momenten te kiezen. Daarom riepen we onze onafhankelijkheid uit tijdens de bolsjewistische revolutie in 1917. In 1944 accepteerden we ondanks verlies van grondgebied vrede met Moskou. En meteen na de implosie van de Sovjet-Unie vroegen we Europees lidmaatschap aan. Er zit dus een zekere logica in het verloop van de feiten en de integratie van Finland in het Westen: onafhankelijkheid, vrede, de Europese Unie en binnenkort dus de NAVO.
Poetin waarschuwt voor een technisch-militaire reactie als Finland tot de NAVO toetreedt.
Stubb: We zijn daarop voorbereid.
Sommigen bepleiten een min of meer neutrale status voor Oekraïne. ‘Finlandisering’ wordt dat weleens genoemd, een verwijzing naar Finlands rol tijdens de Koude Oorlog.
Stubb: We vatten het concept eerder als een belediging op omdat het geen prettige periode beslaat. Finland mocht van de Sovjet-Unie niet zomaar deelnemen aan eender welk internationaal samenwerkingsverband, zoals de Europese Vrijhandelsassociatie. Bovendien werd de vrijheid van meningsuiting grondig beperkt omdat bepaalde boeken verboden waren – denk maar aan De Goelag Archipel van Aleksandr Solzjenitsyn. Tot slot bemoeide de Sovjet-Unie zich nadrukkelijk met onze interne politiek. Het spreekt boekdelen dat voormalig president Urho Kekkonen 26 jaar aan de macht kon blijven. 26 jaar! Niet bepaald een democratisch hoogtepunt voor het eerste land ter wereld waar vrouwen mochten stemmen en zich kandidaat stellen voor verkiezingen.
Als Oekraïne een compromis weigert, kan de oorlog nog een lange tijd doorgaan.
Stubb: We willen allemaal vrede, maar Poetin begrijpt alleen de taal van de macht. Een compromis ziet hij als een teken van zwakte. Ik ben erg verbaasd dat sommige denkers uit de realistische school, die beargumenteren dat men harde kracht met harde kracht moet beantwoorden, plots voor verzoening pleiten. Dat is precies waar Poetin op uit is. Daarom moet het Westen Rusland nog veel meer isoleren op economisch, politiek, financieel en cultureel vlak. Rusland moet het nieuwe Noord-Korea van de wereld worden, althans voor een bepaalde periode.
In de jaren negentig kostten sancties honderdduizenden Irakezen het leven, maar Saddam Hoessein bleef aan de macht.
Stubb: Sancties zijn inderdaad niet zaligmakend. Toch moeten we de oorlogsmachine zo veel mogelijk zand in de motor strooien. Naast wapenleveringen zijn zulke strafmaatregelen het enige wat we hebben, maar het is een verdomd machtig instrument.
Welk effect zal de oorlog op globaal vlak hebben?
Stubb: Er komt een onduidelijk tijdperk van internationale onrust aan. Ik verwacht dat er ruwweg drie blokken zullen ontstaan. Het staatskapitalistische China wordt de leider van een autoritair blok, met Rusland in een ondergeschikte rol die niet te benijden valt. Het Westen zal de sociale marktdemocratie met liberale waarden verdedigen, maar moet nog meer dan vandaag beseffen dat zijn samenlevingsmodel niet zomaar de wereld zal rondgaan. En dan wordt het uitkijken naar de keuze die andere landen zoals India, Brazilië en Zuid-Afrika voor één of geen van beide systemen zullen maken.
