Polio geeft zich niet gewonnen

Redactie Knack

03-03-2009, 23:00 Bijgewerkt op: 20-01-2021, 16:21

Bill Gates wil de ziekte erg graag doen verdwijnen, maar de dingen lopen nietnaar wens.

Van alle epidemische ziekten lijkt polio zeker niet de bedreigendste. Aids en malaria eisten vorig jaar meer dan drie miljoen levens – bijna tweeduizendmaal meer dan polio. In de statistieken komt polio na bijvoorbeeld de mazelen, hersenvliesontsteking, griep en medicijnresistente tbc. Waarom trok Bill Gates’ stichting vorige maand dan toch 255 miljoen dollar uit voor het bestrijden van de ziekte?

Omdat polio op het punt staat voorgoed te worden uitgeroeid, zeggen veel gezondheidsfunctionarissen. Een massale inentingscampagne van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft het aantal gevallen met 99 procent doen dalen. En nu zou alleen nog meer geld nodig zijn om de klus af te maken.

Maar is dat wel zo? Het is niet eenvoudig om een ziekte van de aardbodem te doen verdwijnen en zeker een als de polio niet, die zich snel en vlug verspreidt via contact en ook wel via besmet voedsel en water – en waarbij slechts een op de tweehonderd geïnfecteerde kinderen symptomen vertoont (meestal verlamming). Hulpverleners hebben ondertussen geleerd dat polio een stuk hardnekkiger is dan eerst gedacht.

De campagne tegen polio volgde in 1988 op die tegen de pokken, de eerste (en enige) ziekte die ooit is uitgeroeid: de WHO had ze in 1980 dood verklaard. Er waren wel 350.000 poliogevallen dat jaar, maar polio was zeker niet de grootste bedreiging. Toch werd besloten dat een vaccinatiecampagne ook de beschikbaarheid van vaccins tegen de mazelen en andere ziekten zou vergroten. En in het grootste deel van de wereld was dat ook zo. Polio viel terug tot iets meer dan 1600 gevallen in 2008. Maar verdwenen is de ziekte niet. Ze blijft hardnekkig aanwezig in enkele arme, dichtbevolkte streken in Afrika en Azië – en het zou wel eens kunnen dat geld dat niet kan verhelpen.

Het moeilijkste karwei wacht in Nigeria, waar de boosdoener slecht bestuur is. Ook al werkt Volksgezondheid in Abuja mee, toch wordt in de noordelijke, islamitische deelstaat Kano 20 à 30 procent van de kinderen niet gevaccineerd. Voor het oraal gegeven vaccin, dat goedkoper is dan injecties, is koeling nodig – moeilijk te vinden in Afrika. Maar in Kano zijn ongeletterdheid en wantrouwen tegen de notoir corrupte regering misschien nog wel grotere hinderpalen. In 2003 viel het inenten er gewoon stil door geruchten dat je van het vaccin onvruchtbaar wordt. Toen plaatselijke leiders er eindelijk van waren overtuigd dat dat niet zo is, had het virus zich al verspreid over zo’n twintig subsaharaanse landen waar het eerder uit verdwenen was, en tot in Jemen en het verre Indonesië toe. Meer middelen zouden helpen om zo’n tegenslag in de toekomst op te vangen, maar om een groter aantal kinderen te vaccineren zal er meer moeten gebeuren.

Nieuwe fondsen zijn uiteraard welkom. Samen hebben Gates, de Rotary Foundation en de Duitse en de Britse regering 630 miljoen dollar in poliobestrijding gepompt. Daarmee zouden inspuitbare vaccins, die werkzamer maar ook duurder zijn dan de orale, ruimer beschikbaar kunnen worden voor India (waar hygiëne een groot probleem blijft) en zou de steun voor inenting in Nigeria kunnen groeien. Anderzijds is er geen garantie dat echt ieder kind inge-ent zal kunnen worden. En in de door oorlog verscheurde regio’s van Pakistan en Afghanistan, waar de ziekte ook nog steeds voorkomt, zal meer geld weinig helpen.

Voor de pokken was ongeveer tien jaar nodig om ze uit te roeien. Na 21 jaar verslindt de strijd tegen polio meer dan 600 miljoen dollar per jaar, en het einde is niet in zicht. D.A. Henderson, voormalig WHO-functionaris en in de jaren zeventig hoofd van het pokkenprogramma, denkt dat bij polio beheersing een betere strategie is dan uitroeiing. Minder inenten dus, en sneller reageren bij een uitbraak van de ziekte. Dokter Steve Cochi van de Centers for Disease Control in Atlanta vindt ook dat het huidige programma niet is vol te houden. Maar minder inentingen, vreest hij, zouden tot een onaanvaardbare stijging van het aantal gevallen kunnen leiden.