In Venetië viert Marlene Dumas het leven, nadat ze vorig jaar twee belangrijke mensen heeft verloren: partner Jan Andriesse en dierbare vriend Hafid Bouazza. Haar tentoonstelling Open-end in Palazzo Grassi is een ode aan het lichaam, intimiteit, seks, erotiek en vruchtbaarheid, en tegelijk aan creativiteit, energie, verf en kleur. Alsof ze de onbarmhartige dood wil bezweren met schilderijen die bulken van levensdrift en geilheid. Het motto van haar tentoonstelling zou de beroemde versregel van Dylan Thomas kunnen zijn: ‘Rage, rage against the dying of the light.’
Het eerste wat je ziet als je de trappen in het stadspaleis van magnaat en collectioneur François Pinault beklimt, is een schilderijtje van een kus. Een klein statement te midden van die overweldigende architectuur. De kus is een van de rode draden in de expositie: soms zacht en teder, vaak een beet en een knauw.
Daarna zet Dumas haar bakens uit met twee overrompelende schilderijen: keihard en in your face. Een man staart naar zijn stijve penis, een lid dat in paars en blauw gedrenkt is. Naast hem tilt een pornoactrice haar blote kont en vagina omhoog. Dat werk is dan weer in warm rood geschilderd. Het lijf, niets dan het lijf, is hét thema van deze tentoonstelling. Wat verder staan twee monumentale naakten in Awkward tegen elkaar aan te schurken: ze weten zich in al hun naaktheid met hun handen geen blijf.
Daarna komen ook de gezichten. Longing is een close-up van een vrouw die klaarkomt. Marlene Dumas heeft het kleine doek zachtjes gestreeld met haar penseel en gekozen voor zinnelijke kleuren als lentegeel en zachtgroen.
Na Dead Marilyn, een schokkend portret van Marilyn Monroe dat vlekkerig desintegreert in ijskoud blauw, ruimt Dumas plaats voor een monumentaal, drie meter breed naakt van Jan Andriesse: zijn lichaam is een landschap. Dat naakt confronteert ze met de rest van haar familie: haar dochter als jong kind in het iconische The Painter en hoogzwanger als volwassen vrouw in Birth, en twee portretten, respectievelijk van haar kleinzoon (Eden) en haar broer Pieter als jongetje (Die Baba). De familie als één groot lichaam.
Telkens weer valt op hoe indringend Marlene Dumas een blik kan schilderen: priemende, starende, norse of onschuldige ogen. Kijken, dat is wat de meesterlijke schilderes zelf bij uitstek doet. En schilderen: intuïtief, gevoelsmatig en schijnbaar zonder aarzeling. Vlot en vloeiend, vaak in één keer voltooit ze een werk. Dumas brengt de verf meestal flinterdun op, laat ze druipen en lopen, zoals in het magistrale drieluik The Origin of Painting. Het doek of het papier legt ze steevast op de grond van haar atelier, terwijl ze als een sjamaan rond een werk-in-wording danst.
Open-end is een storm van beelden. Genereus en soms overdadig, maar altijd erotisch. Een lijfelijke tentoonstelling die niemand onverschillig laat.
Marlene Dumas, Open-end, tot 08/01/2023 in Palazzo Grassi, Venetië, www.palazzograssi.it
