In de galerie: Alice Neel

Het heeft geduurd tot na haar dood maar intussen geniet de Amerikaanse schilderes Alice Neel (1900-1984) vrij grote bekendheid. Er waren nogal wat ‘hindernissen’: ze was niet alleen een vrouw in het mannenbastion van de schilderkunst, bovendien waren haar documentaire, hoekige en expressionistische portretten bijzonder confronterend, en bleef ze figuratief schilderen op een moment dat het abstract expressionisme in zwang was. Ze idealiseerde niets en ging evenmin full frontal nudity (v/m) uit de weg – en dat in puriteins Amerika.

Neel plaatste zich doelbewust buiten elke artistieke avant-garde, maar verlegde op haar eigen manier grenzen door portretten te schilderen van linkse kunstenaars, vakbondsmensen, en haar arme Puerto Ricaanse buren en toevallige passanten in Spanish Harlem. Geen beroemdheden.

In 1970 kreeg ze de opdracht om de feministische activiste Kate Millett te portretteren voor de cover van Time Magazine. Millett weigerde te poseren, zodat de schilderes zich met foto’s moest behelpen. Daar hield ze niet van: ze wilde altijd het model voor zich hebben om een gesprek te kunnen voeren en zo onder de huid van de persoon in kwestie te kruipen. Neel noemde zichzelf ‘een verzamelaar van zielen’. Roemruchtig werd haar onverbloemde naakte zelfportret op haar tachtigste, en het portret van Andy Warhol met ontbloot bovenlijf en gruwelijke littekens die de aanslag van feministe Valerie Solanas hadden achtergelaten.

Victoria Miro Gallery in Londen toont nu twintig portretten – telkens twee van hetzelfde model – die laten zien hoe soepel Alice Neel verschillende stijlen hanteerde en hoe belangrijk haar eigen visie op de afgebeelde persoon was. Zo schilderde ze de New Yorkse galeriehoudster Ellie Poindexter eerst flatterend omdat ze hoopte op een tentoonstelling. Een jaar later, na een teleurstellende ontmoeting, gaf ze Poindexter weinig aantrekkelijk en met ingevallen wangen weer. In Centre Pompidou in Parijs loopt bovendien een ruim overzicht van Neels oeuvre met 75 schilderijen.